بوران (ملکه)
شهبانوی ساسانی ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
بوران (به پارسی میانه: ) ملکهٔ امپراتوری ساسانی (بانبشن) از سال ۶۳۰ تا ۶۳۲ میلادی با گسستی چندماهه بود. او دختر خسرو پرویز، شاهنشاه ایران، (حکومت از ۵۹۰ تا ۶۲۸) و مریم، شاهزادهٔ بیزانسی، بود. وی نخستین زن در ایران است که به عنوان پادشاه رسمی و مستقل بر تخت نشست و دومین و یکی از سه زن در تاریخ ایران باستان بهشمار میرود که توانسته بر ایران حکومت کند. دو زن دیگر موزا، ملکه ی اشکانی، و خواهر بوران، آزرمیدخت، هستند.
بوران | |
---|---|
ملکه ایران و انیران بازگردانندهٔ نژاد یزدان | |
سی و دومین فرمانروای ساسانی (ایرانشهر) | |
نخستین دوره سلطنت | ۶۳۰ |
پیشین | جوانشیر |
جانشین | گشتاسب شاپور شهروراز |
دومین دوره سلطنت | ۶۳۱–۶۳۲ |
پیشین | فرخزاد خسرو پنجم آزرمیدخت |
جانشین | یزدگرد سوم |
درگذشته | ۶۳۲ تیسفون |
همنشین | شیرویه |
خاندان | خاندان ساسان |
پدر | خسرو پرویز |
مادر | مریم |
خسروپرویز در سال ۶۲۸ توسط پسرش، شیرویه (قباد دوم)، سرنگون و کشته شد. شیرویه همهٔ برادران و برادران ناتنی بوران را نیز اعدام کرد و این کار باعث آغاز دورهای از جناحبندی در شاهنشاهی شد. شیرویه چند ماه بعد درگذشت و پسر هشت سالهاش اردشیر سوم، جانشین وی شد، که او نیز پس از یک دوره حکومت تقریباً دو ساله، توسط اسپهبد ایرانی شهربراز، ربوده و کشته شد. بوران اندکی بعد شهربراز را با کمک فرخهرمز از حکومت کنار زد و خود بر تخت سلطنت نشست. او و خواهرش آزرمیدخت در آن زمان تنها وارثان قانونی بودند که میتوانستند بر کشور حکومت کنند. بوران میراثدار امپراتوری رو به زوالی شدهبود که درگیر جنگ داخلی میان دو خاندان بزرگ پارسی (پارسیگ) و پارتی (پَهلَو) بود. او متعهد به احیای یاد و اعتبار پدرش بود که در دوران سلطنتش شاهنشاهی ساسانی به اوج گستردگی سرزمینی خود رسیده بود.
دیری نپایید که بوران از سلطنت کنار زده شد و پسرعمهاش به نام شاپور شهروراز جانشین او شد، که حتی از او نیز کمتر سلطنت کرد. شاپور با آزرمیدخت، که نماینده انجمن پارسیگ بود، جایگزین شد. او پس از مدت کوتاهی سرنگون و به دست پهلوها به فرماندهی رستم فرخهرمز (فرخزاد)، فرزند فرخ هرمز، کشته شد. به این ترتیب، زمینه بازگشت بوران به سلطنت، برای دومین بار فراهم شد. در دوره دوم سلطنت بوران دخت، قدرت بیشتر در دست رستم بود. این وضعیت باعث نارضایتی پارسیگها و شورش آنان شد. بوران در طی این ناآرامیها درگذشت. پس از او برادرزادهاش یزدگرد سوم حکومت را در دست گرفت که به آخرین حکمران این شاهنشاهی تبدیل شد؛ چون حمله اعراب به ایران باعث سرنگونی شاهنشاهی ساسانی شد.
اگرچه دو دورهٔ حکومت بوران کوتاهمدت بود، او تلاش کرد با اجرای قوانین عادلانه، بازسازی زیرساختها و کاهش مالیات و ضرب سکه، ثبات را در ایران به ارمغان آورد و نقلهای بسیاری از حکمت و دانش او شدهاست. او از نظر دیپلماتیک خواستار روابط خوب با همسایهٔ غربی؛ یعنی بیزانس، بود و یک فرستاده را نزد امپراتور هراکلیوس (حکومت از ۶۱۰ تا ۶۴۱) فرستاد که از سمت او با احترام پذیرفته شد.