اختلال دوقطبی
نوعی اختلال روانی که با دورههای افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص میشود / From Wikipedia, the free encyclopedia
اختلال دوقطبی (به انگلیسی: Bipolar disorder)، که پیشتر با نام افسردگی – شیدایی (به انگلیسی: manic depression) شناخته میشد؛ نوعی اختلال روانی است که با دورههای افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص میشود.[1][2][3] اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روانپریشی باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا)[EN 1] میگویند؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمهشیدایی (هیپومانیا)[EN 2][4] میگویند.[1] احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاطزدگی،[5] تحریکپذیری، اختلال تمرکز، خودبزرگبینی و خوشبینی افراطی از علائم مانیا است.[1] بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن میگیرد.[2] دورهٔ مانیا بهصورت معمول همراه با کمخوابی است.[2] در دورهٔ افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد.[1] عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بیحالی از علائم افسردگی است.[6] خطر خودکشی بیماران اختلال دوقطبی زیاد است؛ بهطوری که در طی یک دورهٔ ۲۰ ساله ۶٪ از مبتلایان بر اثر خودکشی مُردند و ۴۰–۳۰٪ درگیر خودزنی بودند.[1] اختلال دوقطبی معمولاً همراه با اختلال اضطراب و اختلال سوءمصرف مواد است.[1]
اختلال دوقطبی | |
---|---|
نامهای دیگر | افسردگی - شیدایی، اختلال عاطفی دوقطبی، بیماری دوقطبی، اختلال افسردگی - شیدایی، مانیا - افسردگی. |
ویژگی اختلال دوقطبی گذارهای متعدد بین افسردگی و شیدایی است. | |
تخصص | روانپزشکی، روانشناسی بالینی |
نشانهها | دورههای افسردگی و شیدایی[1][2] |
عوارض | خودکشی، خودزنی[1] |
دورهٔ معمول آغاز | ۲۵ سالگی[1] |
گونهها | اختلال دوقطبی نوع یک، اختلال دوقطبی نوع دو، دیگر انواع[2] |
علت | عوامل محیطی و ژنتیکی[1] |
عوامل خطر | خانواده، کودکآزاری، فشار روانی بلند مدت[1] |
تشخیص افتراقی | اختلال کمتوجهی - بیشفعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت، اختلال سوءمصرف مواد[1] |
درمان | رواندرمانی، داروهای شیمیایی[1] |
دارو | لیتیم، داروهای ضدروانپریشی، داروهای ضدتشنج[1] |
فراوانی | ۱–۳٪[1] |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
پیشنت پلاس | اختلال دوقطبی |
در حالی که علل ابتلا به اختلال دوقطبی بهطور قطعی مشخص نشده، تصور میشود که عوامل محیطی و ژنتیکی در این امر نقش دارند.[1] بسیاری از ژنها، هر کدام با اثرات کم، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.[1][7] عوامل ژنتیکی حدود ۷۰–۹۰٪ خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را تشکیل میدهند.[8] عوامل خطرساز محیطی شامل سابقهٔ کودکآزاری، فشار روانی بلند مدت میشود.[1] این بیماری را در صورت وجود حداقل یک دورهٔ مانیا با یا بدون دورهٔ افسردگی، اختلال دوقطبی نوع یک,[EN 3] و اگر حداقل یک دورهٔ هیپومانیا و یک دورهٔ اختلال افسردگی عمده به وجود آید اختلال دوقطبی نوع دو[EN 4] مینامند.[2] امّا اگر علائم ناشی از مصرف دارو یا مشکلات پزشکی باشد، به عنوان اختلال دوقطبی تشخیص داده نمیشود.[2] سایر بیماریها که علائم مشابهی با اختلال دوقطبی دارند شامل اختلال کمتوجهی - بیشفعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و اختلال سوءمصرف مواد میشوند.[1]
تثبیت کنندههای خلقی[EN 5] - لیتیم[EN 6] و برخی از داروهای ضدتشنج مانند والپروات[EN 7] و کاربامازپین،[EN 8] عامل جلوگیری از عود طولانی مدت این اختلال هستند.[9] در موارد حاد شیدایی و همچنین در مواردی که مصرف داروهای تثبیت کنندهٔ خلقی بیاثر است، داروهای ضد روانپریشی تجویز میشود.[9] روان درمانی نیز به بهبود این اختلال کمک میکند.[10] استفاده از داروهای ضدافسردگی در درمان دورهٔ افسردگی میتواند مؤثر باشد امّا در تحریک دورهٔ شیدایی نقش دارد.[11] درمان دوره افسردگی اغلب دشوار است.[9] درمان با الکتروشوک[EN 9] نیز یکی از روشهای مؤثر درمان اختلال افسردگی عمده، شیدایی و روانگسیختگی کاتاتونی[EN 10][persian-alpha 1] است.[9]