انجیل متی
From Wikipedia, the free encyclopedia
انجیل مَتّی یکی از چهار انجیل به تصویب رسیده در عهد جدید و همچنین یکی از سه انجیل همنوا است. این انجیل شرحی از زندگی و دعوت عیسای ناصری را بیان میکند. این انجیل تبارنامه، زایش و دوران کودکی عیسی، دعوت ، پندها و سخنان او، سفرش به اورشلیم و رویدادی که در نیایشگاه رخ داد را تشریح کرده و سرانجام به بیان مصلوب شدن و «رستاخیز» مسیح میپردازد. عیسای رستاخیز کرده به پیروانش مأموریت میدهد که به تبلیغ در میان تمامی مردمان بپردازند.
بر پایه روایت سنتی مسیحیت این کتاب توسط مَتّی یکی از دوازده حواری عیسی نگاشته شدهاست. برخی بر این باورند که این دیدگاه سنتی از میانههای سده دوم میلادی به بعد رایج بودهاست.[1][2][3] از سده ۱۸ میلادی به بعد، پژوهشگران به صورت فزایندهای درستی دیدگاه سنتی را زیر سؤال بردهاند و امروز بیشتر بر این باورند که متی انجیلی که نامش را بر روی آن گذشتهاند را ننوشتهاست.[4] بیشتر پژوهندگان امروزی بر این باورند که انجیل توسط یک نویسنده مستقل مسیحی در اواخر سده یکم میلادی نوشته شدهاست.[5] اجماع نظر کارشناسان عهد جدید این است که نویسنده آغازین انجیل آن را به زبان یونانی تألیف کردهاست.[6] به جز شمار اندکی از پژوهندگان، بقیه همداستانند که متی و لوقا از روایت انجیل مرقس، به علاوه نوشته فرضی Q (که شامل سخنان عیسی میشود)، به صورت منبع بهره بردهاند. گروه اقلیت بر این نظر است که نخست متی انجیلش را نوشته و سپس مرقس انجیلش را نوشته، و سرانجام لوقا آن دو را ترکیب نمودهاست.[7] هرچند لازم به ذکر است، دلیل اینکه برخی تاریخدانان تاریخ نگارش اناجیل اَربَعه (متی، مرقس، لوقا، یوحنا) را به بعد از سال ۷۰ میلادی نسبت میدهند، پیشگویی عیسی مسیح در انجیلها نسبت به ویرانی معبد اورشلیم است و از آنجا که این دسته از تاریخدانان باور ندارند که عیسی مسیح قادر به پیشگویی در این مورد بوده است، پس نتیجه میگیرند که انجیلها بعد از تحریب معبد اورشلیم یعنی سال ۷۰ میلادی نوشته شدهاند و نگارندگان انجیل ها ویرانی معبد اورشلیم را بعدها در کلام عیسی وارد کردهاند، حال آنکه برخی دیگر از تاریخدانان که به پیشگویی الهی توسط عیسی مسیح باور دارند، با استناد به تحلیل درون متنیِ انجیلها، تاریخ تألیف بسیار زودهنگام تری را تخمین زدهاند[8][9][10][11].
از میان چهار انجیل تصویب شده، متی به یهودیت سده اول نزدیکتر است. متی به صورت مکرر تأکید میکند که عیسی پیشگوییهای عهد عتیق را برآورده کردهاست.[12] اکثریت صاحبنظران بر این باورند که نویسنده انجیل متی یک مسیحی از قوم یهودی بودهاست.[13] نویسنده، آموزههای عیسی را به پنج گفتار تقسیم کردهاست: ۱ - موعظه بر فراز کوه (فصلهای ۵–۷) ۲ - آموزههایی پیرامون دوازده شاگرد و مأموریت آنها (فصل ۱۰) ۳ - مَثَل هایی دربارهٔ پادشاهی آسمان (فصل ۱۳) ۴ - آموزه پیرامون معنی شاگردی (فصل ۱۸) ۵ - آموزه پیرامون پایان عصر حاضر و آمدن پادشاهی آسمان (فصلهای ۲۴–۲۵و احتمالاً وایهای عیسی علیه فریسیها و کاتبان یهودی از فصل ۲۳). برخی از محققان پیشنهاد دادهاند که نویسنده تلاش داشته تا عیسی را به عنوان یک موسی بزرگتر معرفی کند، و اینکه به صورت ساختاری نویسنده پنج کتاب تورات را تقلید کردهاست. بقیه پژوهندگان اهمیت عدد پنج را با استدلال به این که خیلی از نوشتههای یونانی یا یهودی پنج بخش یا فصل دارند، زیاد در نظر نمیگیرند.[14]
در متی، عیسی به پطرس مسئولیت تصدی امور را میدهد و این متن بسیار تأثیرگذار بودهاست.[15] متی تنها انجیلی است که صحبت از کلیسا میکند. عیسی با اشاره به اختیاراتش از پیروانش میخواهد که بخشیدن دیگران را پیشه خویش سازند.[12] با آمیخته بودن انجیل مرقس و تأکید آن بر کلیسا، متی مورد علاقهترین انجیل هنگامی که انجیلها به صورت مستقل پخش میشدند بود.[12] انجیل متی متن آهنگین و اغلب شاعرانهای دارد و برای خوانش همگانی مناسب تر از بقیه انجیلهای همنوا است.[15][16] متی آموزههای عیسی را به صورت کامل و مرتّبی بیان میکند؛ موعظه بالای کوهاش به صورت گستردهای، حتّی میان غیر مسیحیها، مورد احترام بودهاست؛ ولی به نظر پژوهشگر، گراهام استنتن، شیوه استفاده نامناسب این انجیل از عهد عتیق به عنوان یک مجموعه «متن اثباتی»، و بیانهای ضدیهودیاش و نگاه تندش در زمینه «سزا دادن» برای خواننده دنیای امروز گیجکننده بودهاست.[14]
به مانند انجیلهای همنوای دیگر ولی متفاوت از انجیل یوحنا، در متی عیسی بیشتر صحبت از" پادشاهی خداً میکند تا دربارهٔ خودش و همچنین تعلیماتش را به صورت عمده توسط مَثَل ها یا گفتارهای کوتاه انجام میدهد (بر عکس انجیل یوحنا که در آن عیسی این کار را به صورت عمده توسط سخنرانی بسیار طولانی انجام میدهد).[17] برخی از جزئیات زندگی عیسی، بهویژه آنها که مربوط به دوران کودکی اش هستند، را فقط انجیل متی بازگو میکند. برای نمونه آمدن سران مُغ برای گرامیداشت عیسی نوزاد، مهاجرت به مصر و کشتار کودکان تنها در متی یافت میشوند.[18]