تون جبغو خان
From Wikipedia, the free encyclopedia
تون جبغو خان یا تونشخو خان بزرگ خاقانات غربی ترک بین سالهای ۶۱۸ میلادی تا ۶۳۰ میلادی بود.[1] طبق روایات مآخذ، «تون جبغو خان دلیر و دانشمند بود و در همه گونه نبردها پیروز میشد.»[2] در سال ۶۱۸ میلادی در عهد تونشخو یا تون جبغو خان حاکم خاقانات ترک غربی اصلاحاتی اعلان گردید که طبق آن خاقان مذکور تمام حاکمان محلی را والیان خود خوانده، به همهٔ آنها عنوان داد. در سیاست او زوری با زاری توأم استفاده میشد مثلاً یکی از تواناترین حاکمان سمرقند را به دامادی خود درآورد. زمانی که سپهسالار ایران سمبات بگراتونی به هیتالیان حمله برد، تونشخو به مدد آنان آمد و پادگان ایرانی مجبور به عقبنشین شد. بدین ترتیب تمام تخارستان از سلطهٔ ساسانیان خارج شد.[1] گرفتاریهای خسرو پرویز شاه ساسانی و پیکارهای او در غرب با روم شرقی سبب شده بود که وی نتواند چنانکه باید به اقدامهای لازم در امور مرزهای شرقی دست زند. بدین روال طی سالهای ۶۲۰ تا ۶۳۰ میلادی، مرزهای شرقی ایران بیدفاع ماند.[3] آنچه در مآخذ آوردهاند که تونشخو فارس را اشغال کرد به همین معنی میباشد. سپس تونشخو جنوب افغانستان را تسخیر کرد و به همین ترتیب تمام شمال و غرب پاکستان معاصر به تصرف ترکها درآمد یا حداقل به ترکها مطیع گردید. تونشخو در سال ۶۳۰ میلادی وفات یافت. بعد از مرگ او وضعیت خاقانی غربی ترک بیثبات شد و جنگ و جدال، آشوب و فتنه بین اشراف بر سر نواحی زراعت پرور آسیای میانه فلاکت بسیاری آورد و تاراج و غارت و تاخت و تاز ابعاد گسترده پیدا کرد.[1] تون جبغو خان بدست یکی از خویشاوندان خود به قتل رسید.[4]
تون جبغو خان 統葉護可汗 | |
---|---|
خاقانِ خاقانات ترک غربی | |
سلطنت | ۶۱۸-۶۲۸ |
پیشین | شگوی |
جانشین | باغاتور خاقان |
درگذشته | ۶۲۸ |
خاندان | آشینا |
پدر | تولو تگین (都六) |