جمهوریخواهی
From Wikipedia, the free encyclopedia
جمهوریخواهی یک مرام سیاسی است که بر شهروندی در یک دولت سازمان یافته به عنوان جمهوری متمرکز است. از نظر تاریخی، بر ایده خودمختاری تأکید دارد و از حکومت یک اقلیت نماینده یا الیگارشی تا حاکمیت مردمی را در بر میگیرد.[1][2] تعاریف و تفاسیر مختلفی داشتهاست که بر اساس بافت تاریخی و رویکرد روششناختی تفاوت معناداری دارد.
جمهوریخواهی ممکن است به رویکرد علمی غیر ایدئولوژیک به سیاست و حکومت نیز اشاره داشته باشد. همانطور که جان آدامز متفکر جمهوریخواه و دومین رئیسجمهور ایالات متحده در مقدمه کتاب معروف خود دفاع از قانون اساسی دولت ایالات متحده آمریکا[3] بیان کرد، «دانش کشور داری (سیاست)، دانش خوشبختی گروهی است» و جمهوری شکلی از حکومت است که وقتی دانش کشور داری به درستی برای ایجاد یک دولت نمودار سازی (طراحی) شده خردمندانه به کار گرفته شود. این رویکرد به جای اینکه مرامی (ایدئولوژیک) باشد، بر روی بهکارگیری روششناسی علمی برای مشکلات فرمانروایی از طریق مطالعه و بهکارگیری ریزبینانه کار آزماییها (تجربیات) و آزمایشهای گذشته در حکمرانی متمرکز است. این رویکردی است که میتوان آن را برای خردمندان جمهوریخواه مانند نیکولو ماکیاولی (همانطور که در گفتارهای او دربارهٔ لیوی مشهود است)، جان آدامز و جیمز مدیسون ستایش کرد (توصیف کرد).
کلمه «جمهوری» از اسم لاتین رس پابلیکا (چیز عمومی) گرفته شدهاست که به سیستم حکومتی اشاره دارد که در سده ششم قبل از میلاد در پی اخراج پادشاهان از روم توسط لوسیوس یونیوس بروتوس و کولاتینوس پدیدار شد.[4]
این شکل از حکومت در دولت روم در اواخر سده اول پیش از میلاد فروپاشید و جای خود را به حکومتی داد که از نظر شکل، اگر نه از نظر نام، پادشاهی بود. جمهوریها متعاقباً تکرار شدند، مثلاً با فلورانس رنسانس یا بریتانیای مدرن اولیه. مفهوم جمهوری به نیروی قدرتمندی در مستعمرات آمریکای شمالی بریتانیا تبدیل شد، جایی که به انقلاب آمریکا کمک کرد. در اروپا، از طریق انقلاب فرانسه و از طریق اولین جمهوری فرانسه ۱۷۹۲–۱۸۰۴ نفوذ زیادی به دست آورد.