حمدالله مستوفی
نویسنده و پژوهشگر ایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
خواجه حَمْدُاللهِ بْنِ تاجالدّینْ ابوبَکْرِ بْنِ نَصْرِ مُسْتوفی قَزْوینی[یاد 1] (۶۸۰ ه.ق قزوین – ۷۵۰ ه.ق قزوین) شناختهشده با نام حَمْدُاللهِ مُسْتوفی قَزْوینی صاحبمنصب، جغرافیدان، مورّخ و شاعر ایرانی[1][2][3] قرن هشتم و اواخر عهد ایلخانی بود. او از خاندان مستوفیان قزوین است که از قدیمیترین قبایل قزوین بودند و مدتها تصدی حکومت آن شهر برعهده داشتند؛ برخی هم از مقامات و متصدیان مشاغل دیوانی بودهاند. پدر حمدالله نیز باعنوان «مستوفی» در دستگاه حکومتی ایلخانان خدمت میکرد. مستوفی نزد رشیدالدّین فضلالله همدانی تقرب داشت و بهواسطه او چندی حکومت ابهر، زنجان، طارم و استیفای مالیات آن ناحیه به وی واگذار شد. او غالباً بهشغل دبیری و دیوانی اشتغال داشت و مشتاق کسب اطلاعات تاریخی در مورد ایران و سایر نقاط جهان بود.
حمدالله مستوفی | |
---|---|
نام اصلی | حمدالله مستوفی قزوینی |
زاده | ۶۸۰ هجری قمری قزوین |
محل زندگی | قزوین |
درگذشته | ۷۵۰ هجری قمری قزوین |
زمینه کاری | جغرافیدان مورخ شاعر نویسنده |
ملیت | ایرانی |
سالهای فعالیت | قرن هشتم هجری قمری |
کتابها | تاریخ گزیده ظفرنامه نزهةالقلوب |
عمده زندگی و حیات ادبی مستوفی در دوران سلطنت اولجایتو، ابوسعید و شاهزادگان بعد از آنان بودهاست. دوره استیلای مغول مضاف بر انهدام آثار تمدنی و تنزل سطح علم و فرهنگ، یکی از دورههای روشن حیات عقلی ایران نیز بود. با وجود این، تألیفات نویسندگان قبل از این دوران هرگز با بعد از آن قابل مقایسه نیست. حمدالله از شُعرا و منشیان مطلع زبان فارسی بود و اغلب با فضلا و عالمان دستگاه رشیدالدّین فضلالله آمیزش و مباحثه داشت. پس از قتل رشیدالدّین، او بهپاس سابقه خدمتگزاری که نسبت به خاندان رشیدی داشت، در حلقه متقربین پسرش غیاثالدّین محمد داخل گردید. مستوفی نیز وقایعنامهای که یک تاریخ جهانی بود برای غیاثالدّین محمد مکتوب ساخت.
رشیدالدّین فضلالله همدانی نویسنده کتاب جامِعُالتَّواریخ از مشوقان حمدالله برای نگارش آثارش بودهاست. حمدالله از خود سه اثر مهم تاریخی مرقوم فارسی به یادگار گذاشتهاست؛ کتاب تاریخِ گُزیده که خلاصه تاریخ جهان، ایران و اسلام است، نُزْهَةُالقُلوب که مفسر و شارح دانش جغرافیایی و یکی از اولین دانشنامههای فارسی بودهاست و ظَفَرنامه که منظومیست مشتمل بر هفتادوپنجهزار بیت بر وزن شاهنامه. آثار او از مهمترین مراجع استدراک وقایع و استنباط وضعیت حیات مردم در دوران سلطنت ایلخانیان هستند. حمدالله مستوفی در ۷۵۰ هـ.ق درگذشت و در محله پنبهریسه قزوین دفن شد. آرامگاه او نیز بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.