سامانیان
دودمانی ایرانیتبار و فارسیزبان که بر بخشهای بزرگی از آسیای میانه، آسیای مرکزی و شرق ایران حکم راندند / From Wikipedia, the free encyclopedia
سامانیان که با نام امارت سامانیان نیز شناخته میشود، دودمانی از امیران ایرانیتبار[7] و سنیمذهب بودند که از سال ۸۱۹ تا ۹۹۹ میلادی، حدود دو قرن بر بخشهای بزرگی از ماوراءالنهر (فرارود) با تأیید و مهر خلفای عباسی حکومت کردند.[8] مرکز این حکومت در خراسان بزرگ و فرارود بود و در بزرگترین گسترهٔ خود در زمان امیر اسماعیل، بر تمام افغانستان کنونی و بخشهای وسیعی از کشورهای تاجیکستان، ایران، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و پاکستان کنونی فرمان میراند.[9]
امارت سامانی سامانیان | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۸۱۹ میلادی–۹۹۹ میلادی | |||||||||||||
سامانیان در اوج گستره خود در زمان امیر اسماعیل سامانی | |||||||||||||
پایتخت | سمرقند (۸۱۹–۸۹۲) بخارا (۸۹۲–۹۹۹) | ||||||||||||
زبان(های) رایج | فارسی (ادبی، رسمی و درباری)[1][2][3][4] عربی (زبان رایج) | ||||||||||||
دین(ها) | اسلام (سنی) | ||||||||||||
حکومت | امارت | ||||||||||||
امیر | |||||||||||||
• ۸۱۹–۸۶۴ میلادی | احمد بن اسد (اولین) | ||||||||||||
• ۹۹۹ میلادی | عبدالملک دوم سامانی (آخرین) | ||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||
• بنیانگذاری | ۸۱۹ میلادی | ||||||||||||
• فروپاشی | ۹۹۹ میلادی | ||||||||||||
مساحت | |||||||||||||
۹۲۸ م.[5][6] | ۲٬۸۵۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||
واحد پول | سامانی | ||||||||||||
| |||||||||||||
امروز بخشی از | ایران ترکمنستان افغانستان پاکستان ازبکستان تاجیکستان قزاقستان قرقیزستان |
امارت سامانی توسط چهار برادر با نامهای: نوح، احمد، یحیی و الیاس بنیان گذاشته شد. هر کدام از آنها بخشی از سرزمینهای خراسان را زیر کنترل خود داشتند و بهعنوان دستنشاندگان خلافت عباسی حکومت میکردند. سرانجام در سال ۸۹۲ میلادی، اسماعیل سامانی بعد از آنکه صفاریان (بعد از سرنگون کردن طاهریان) به ماوراءالنهر و قلمروی سامانیان تاختند، پس از شکست دادن عمرولیث صفاری، برادر یعقوب لیث، سر وی را تقدیم خلیفه کرد و تمام منطقه تحت امر طاهریان و صفاریان به همراه مناطق تحت حکمرانی سامانیان را به فرمان خلیفه به یک دولت واحد تبدیل کرد. صفاریان تنها حکومتی بودند که با مهر و زمامداری و دستور خلیفه روی کار نیامده بودند و در اصل قسمتی از قلمروی عباسیان را در ایران به زور شمشیر پسگرفته بودند. تحولات خراسان شرایط را به گونهای رقم زد که این منطقه تحت فرمان اسماعیل درآمد و بدین ترتیب، گرچه سامانیان بهطور قانونی حاکمیت خلیفه را به رسمیت میشناختند، اما عملاً به یک دولت مستقل تبدیل شدند.
دولت سامانی بخشی از میاندوره ایرانی بود که منجر به ظهور مجدد فرهنگ ایرانی و زبان پارسی شد.[10] در این دوران، هویت ایرانی بازسازی شد و با هویت اسلامی سازگار گردید. سامانیان به دانش و هنر علاقه زیادی نشان دادند که این مسئله در نهایت منجر به برآمدن شاعران و دانشمندانی چون رودکی، فردوسی و ابن سینا شد.[11] در همین دوران، بخارا پایتخت سامانیان به شکل رقیبی برای بغداد درآمد و از نظر شکوه تنه به تنه پایتخت عباسیان میزد.[11]