મેસોપોટેમીયા
From Wikipedia, the free encyclopedia
મેસોપોટેમીયા (ગ્રીક Μεσοποταμία " નદીઓ વચ્ચેની [જમીન] ", અરબીમાં بلاد الرافدين bilād al-rāfidayn )[1] તરીકે જાણીતો વિસ્તાર તિગ્રિસ અને યુફ્રેટીસ નદીઓ સાથે તિગ્રિસ-યુફ્રેટીસ નદી વ્યવસ્થા સહિતના વિસ્તારનું નામ છે, જેમાં બહુધા આધુનિક ઇરાક,[2] ઉપરાંત, ઉત્તર-પૂર્વીય સીરીયાના કેટલાક ભાગો,[2] દક્ષિણ-પૂર્વીય તૂર્કીના કેટલાક ભાગો,[2] અને દક્ષિણ-પશ્ચિમી ઇરાનના ખુઝેસ્તાન પ્રાંતના કેટલાક ભાગોનો સમાવેશ થાય છે.[3][4]
સભ્યતાના પારણાતરીકે વ્યાપકપણે ઓળખાતા, કાંસ્ય યુગ મેસોપોટેમીયામાં સુમેર અને અક્કાડ, બેબીલોન અને એસીરીયાના સામ્રાજ્યોનો સમાવેશ થતો હતો. લોહ યુગમાં તેના ઉપર નવ-એશીરીયાઇ અને નવ-બેબીલોનીયાઇ સામ્રાજ્યોનું શાસન હતું. ઇ.સ.પૂર્વે 3100માં લેખિત ઇતિહાસના પ્રારંભથી માંડીને ઇ.સ. પૂર્વે 539માં બેબીલોનના પતન સુધી મેસોપોટેમીયા પર એસીરીયાઇ અને બેબીલોનીયન સહિતના મૂળ-નિવાસી સુમેર અને અક્કાડીયનોનું પ્રભુત્વ રહ્યું હતું. ત્યારબાદ એચીમેનિડ સામ્રાજ્યએ તેને જીતી લીધું હતું. ઇ.સ. પૂર્વે 332માં મહાન એલેક્ઝાન્ડરે તેને જીતી લીધું હતું અને તેના મૃત્યુ પછી તે ગ્રીક સેલ્યુસિડ સામ્રાજ્યનો હિસ્સો બન્યું હતું. ઇ.સ. પૂર્વે 150ની આસપાસ તે પાર્થીયનોના અંકુશ હેઠળ હતું. મેસોપોટેમીયા રોમનો અને પાર્થીયનો વચ્ચેના યુદ્ધની ભૂમિ બન્યું હતું અને મેસોપોટેમીયાનો કેટલોક હિસ્સો ખાસ કરીને એશીરીયા રોમન અંકુશ હેઠળ આવ્યો હતો. ઇ.સ. 226માં સસ્સાનિડ પર્શીયનોએ તેને જીતી લીધું હતું અને સાતમી સદીમાં સસ્સાનિડ સામ્રાજ્ય ઉપર આરબોના ઇસ્લામી આક્રમણ સુધી તે પર્શીયન શાસન હેઠળ રહ્યું હતું. ઇ.સ. પૂર્વે પ્રથમ સદી અને ઇ.સ. પૂર્વે ત્રીજી સદીની વચ્ચે એડીયાબેન, ઓશ્રોએન અને હાટ્રા જેવા પ્રાથમિકપણે ખ્રિસ્તી દેશી મેસોપોટેમીયન રાજ્યો અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા.