Ծիրանի չիր
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ծիրանի չիր, չորացրած ծիրան, ծիրանի ծառի պտղի չիր։
Ծծմբի երկօքսիդով (SO₂) մշակելիս գույնը վառ նարնջագույն է։ Ծծմբի գոլորշիով չմշակված օրգանական մրգերն ունեն ավելի մուգ գույն և ավելի կոպիտ հյուսվածք[1]։ Ընդհանուր առմամբ, որքան բաց է գույնը, այնքան բարձր է SO₂ պարունակությունը։
Կենտրոնական Ասիայում ծիրանը մշակվել է հնագույն ժամանակներից, իսկ չորացրած պտուղները կարևոր ապրանք էին Մետաքսի ճանապարհին։ Երկար պահպանման ժամկետի շնորհիվ դրանք կարող էին տեղափոխվել հսկայական հեռավորությունների վրա։ Մինչև 20-րդ դարը դրանք ամենուր տարածված էին Օսմանյան, Պարսկական և Ռուսական կայսրություններում։
Ավելի ուշ ժամանակներում ամենամեծ արտադրողը Կալիֆոռնիան էր, մինչև նրան շրջանցեց Թուրքիան[2], որտեղ չորացրած ծիրանի արտադրության շուրջ 95% - ը ապահովում է Մալաթիա նահանգը[3]։
Փոքր ծիրանները սովորաբար չորանում են ամբողջությամբ։ Ավելի մեծ տեսակերը չորանում են կիսված՝ առանց միջուկի կամ կորիզի։ Խորհրդային Միությունում առաջինները հայտնի են որպես ուրյուկ (ծիրանաչիր), որն օգտագործվում է հիմնականում կոմպոտներ պատրաստելու համար, իսկ երկրորդները՝ կուրագա (курага)[4]: Չորացրած ծիրանի միջերկրծովյան կամ թուրքական տեսակները սովորաբար չորանում են ամբողջությամբ, այնուհետև կորիզահանվում, մինչդեռ Կալիֆորնիայի տեսակները կիսվում են և կորիզահանվում չորացնելուց առաջ[5]։ Չորացրած ծիրանի վրա հիմնված էթնիկ ուտեստները ներառում են քուբանի կա միթհան Հնդկաստանում և չամոյը Մեքսիկայում։
Ծիրանի չիրը կարոտինոիդների (վիտամին A) և կալիումի կարևոր աղբյուր է[6]։ Մանրաթելերի և զանգվածի մեծ հարաբերակցության պատճառով դրանք երբեմն օգտագործվում են փորկապությունը թեթեւացնելու կամ լուծ առաջացնելու համար[7]։ Չորացրած ծիրանը սովորաբար չի պարունակում շաքար և ունի ցածր գլիկեմիկ ինդեքս[8]։ Թուրքիայում թույլատրված առավելագույն խոնավության մակարդակը 25% է[9]։