Wiki
From Wikipedia, the free encyclopedia
Wikis nwere ike ịdị na-arụ otu ebumnuche, na n'ọnọdụ ndị dị otú ahụ, ndị ọrụ na-eji ikike nchịkọta akụkọ ha wepụ ihe ndị a na-ewere dị ka "enweghị isiokwu". Nke a bụ ihe gbasara akwụkwọ nkà ihe na-arụkọ ọrụ ọnụ Wikipedia.[1] N'ụzọ dị iche, ebumnuche mepere emepe wiki na-anabata ọdịnaya na-enweghị iwu siri ike maka otu esi ahazi ọdịnaya.
obere ụdị nke | website, community project, content management system |
---|---|
A gụrụ aha | Wiki Wiki Web |
dabere na | World Wide Web |
oge obidoro | 25 Maachị 1995 |
onye nchọpụta | Ward Cunningham |
akụkọ ihe mere eme nke isiokwu | history of wikis |
Mastodon instance URL | https://wikis.world |
ACM Classification Code (2012) | 10003301 |
Stack Exchange mkpado | https://stackoverflow.com/tags/wiki |
Ihe onwunwe Wikidata | official wiki URL |
Ward Cunningham, onye mepụtara sọftụwia wiki nke mbụ, WikiWikiWeb, kọwara ya na mbụ dị ka "data data ịntanetị kachasị mfe nke nwere ike ịrụ ọrụ."[2] "Wiki" (Àtụ:Pron ma ọ bụ [ˈviki]) bụ okwu Hawaii maka "ngwa ngwa". [3] Ward Cunningham malitere imepe WikiWikiWeb na 1994, wee tinye ya. na Internet domain c2.com na 25 Maach 1995. Ọ bụ Cunningham kpọrọ ya, bụ onye chetara Honolulu International Airport onye ọrụ na-arụ ọrụ na-agwa ya ka ọ gaa. Were ụgbọ ala ụgbọ ala "Wiki Wiki" nke na-aga n'etiti ọdụ ụgbọ elu. Dị ka Cunningham si kwuo, "Ahọọrọ m wiki-wiki ka ọ bụrụ ihe ngbanwe maka 'ngwa ngwa' wee si otú ahụ zere ịkpọ aha ihe a ngwa-web."[4][5]
Cunningham bụ akụkụ nke Apple [[HyperCard] sitere n'ike mmụọ nsọ. Apple emebela sistemu na-enye ndị ọrụ ohere ịmepụta “kaadị stacks” na-akwado njikọ n'etiti kaadị dị iche iche. Cunningham mepụtara echiche Vannevar Bush site n'ikwe ka ndị ọrụ "na-ekwu okwu ma gbanwee ederede ibe ha"[1][6]
Cunningham bụ akụkụ nke Apple [[HyperCard] sitere n'ike mmụọ nsọ. Apple emebela sistemu na-enye ndị ọrụ ohere ịmepụta “kaadị stacks” na-akwado njikọ n'etiti kaadị dị iche iche. Cunningham mepụtara echiche Vannevar Bush site n'ikwe ka ndị ọrụ "na-ekwu okwu ma gbanwee ederede ibe ha"[1][6]
N'agbanyeghị ojiji Cunningham ji okwu ahụ, mmalite nke aha wiki na azụmaahịa nwere ike ị nweta na US mbụ. Akara ahia na aha "wiki", nke etinyere otu afọ tupu Ward Cunningham amalite imepe WikiWikiWeb na 1994 site n'aka otu ụlọ ọrụ a na-akpọ WikiDigs na Van Nuys, California na 12 Julaị 1993.[7] Akara ụghalaahịa izizi maka "wiki" ka ejiri kọwaa ụdị mkpuchi na-abụghị igwe eji achịkọta na ịzụ ahịa.[8] Otú ọ dị, December 1994 gbahapụrụ akara ahụ n'ihi enweghị ike iji akara ahụ na azụmahịa, na-emeghe ụzọ maka mgbasawanye. nnabata nke okwu na ụlọ ọrụ kọmputa.[8]
Na mbido 2000s, wiki na-abawanye na ụlọ ọrụ dị ka ngwanrọ na-emekọ ihe ọnụ. Ojiji ndị a na-ejikarị gụnyere nzikọrịta ozi oru ngo, intranets, na akwụkwọ, na mbụ maka ndị ọrụ nka. Taa ụfọdụ ụlọ ọrụ na-eji wiki dị ka sọftụwia ha na-emekọrịta ihe yana dị ka nnọchi static intranet, ụfọdụ ụlọ akwụkwọ na mahadum na-eji wiki kwalite mmụta otu. Enwere ike inwe nnukwu ojiji wiki n'azụ [firewall]] karịa na ịntanetị ọha.
Na 15 Maachị 2007, wiki banyere na ịntanetị Oxford English Dictionary.[9]
==Ụdị njirimara Àtụ:Refimprovesect Ward Cunningham, na onye na-ede akwụkwọ Bo Leuf, n'akwụkwọ ha The Wiki Way: Quick Collaboration on the Web kọwara isi okwu nke echiche Wiki dị ka ndị a:
- Wiki na-akpọ ndị ọrụ niile ka ha dezie ibe ọ bụla ma ọ bụ mepụta ibe ọhụrụ n'ime webụsaịtị wiki, na-eji naanị plain-vanilla ihe nchọgharị webụ na-enweghị mgbakwunye ọ bụla add-ons.
- Wiki na-akwalite mkpakọrịta isiokwu bara uru n'etiti ibe dị iche iche site n'ime ka imepụta njikọ ibe ọ fọrọ nke nta ka ọ dị mfe ma gosi ma ibe ebumnuche ezubere dị ma ọ bụ na ọ nweghị.
- Wiki abụghị saịtị ejiri nlezianya hazie maka ndị ọbịa nkịtị. Kama, ọ na-achọ itinye onye ọbịa ahụ n'usoro ihe okike na imekọ ihe ọnụ na-aga n'ihu nke na-agbanwe ọdịdị ebe nrụọrụ weebụ mgbe niile.
Wiki na-enyere aka ijikọ aka dee akwụkwọ, na sasusu akara site na iji ihe nchọgharị weebụ. A na-akpọ otu ibe dị na webụsaịtị wiki dị ka “ibe wiki”, ebe mkpokọta ibe niile nke hyperlink na-ejikọ nke ọma bụ “wiki”. Wiki bụ n'ezie nchekwa data
.[10]|}}