Lýðræði
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lýðræði er vítt hugtak yfir þær stjórnmálastefnur sem byggja á þátttöku almennings í ákvörðunum er hann varðar. Grunnútgangspunkturinn er því að valdið í tilteknu samfélagi manna eigi sér frumuppsprettu hjá fólkinu. Fyrr á öldum, allt fram að nútímanum, var fullveldi talið til óskoraðs guðdómleika konunga á Vesturlöndum. Almenningur lét ekki til sín taka fyrr en í frönsku byltingunni. Í sjálfstæðisyfirlýsingu Bandaríkjanna var vísað til sameiginlegs „réttar fólksins” sem ekki hafði áður spurst til.
Listi yfir tegundir stjórnarfars
|
Fulltrúalýðræði er algengasta mynd lýðræðis í dag. Sökum takmarkana á tíma og aukinnar sérþekkingar sem þarf til þess að taka ákvarðanir um hin ýmsu mál sem skipta máli hefur orðið til sérhæfð verkaskipting þar sem stjórnmálamenn bjóða sig fram til embætta. Stjórnmálamennirnir þiggja umboð fólksins í kosningum og gerast þannig fulltrúar almennings og taka ákvarðanir fyrir hans hönd. Beint lýðræði felur í sér að almenningur tekur beinan þátt í ákvarðanatöku, án fulltrúa eða annarra milliliða. Beint lýðræði er sjaldgæfara stjórnarfyrirkomulag en sem dæmi um það má nefna mikilvægi þjóðaratkvæðagreiðslna í Sviss. Sögulega er eitt þekktasta dæmið um beint lýðræði frá Forn-Grikklandi, þegar borgríkið Aþena var og hét.