Venus (reikistjarna)
Reikistjarna í sólkerfinu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Venus er önnur reikistjarnan frá sól og sú sjötta stærsta. Sporbraut Venusar er sú sem kemst næst því að vera hringlaga af öllum reikistjörnunum og nemur skekkjan frá hringlögun einungis einu prósenti. Þvergöngur Venusar eru tiltölulega sjaldgæfar og líður oft rúm öld á milli þeirra. Menn hafa þekkt Venus síðan á forsögulegum tíma. Hún er bjartasti hlutur á himinhvelfingunni fyrir utan sólina og tunglið. Eins og Merkúr var algengt að hún væri talin vera tveir aðskildir hlutir, þ.e. morgunstjarnan Eosfórus og kvöldstjarnan Hesperus. Grískir stjörnufræðingar vissu þó betur.
Heiti | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nefnd eftir | Venus | ||||||||||||
Einkenni sporbaugs | |||||||||||||
Viðmiðunartími J2000 | |||||||||||||
Sólnánd | 107.477.000 km 0,718440 AU | ||||||||||||
Sólfirrð | 108.939.000 km 0,728213 AU | ||||||||||||
Hálfur langás | 108.208.000 km 0,723327 AU | ||||||||||||
Miðskekkja | 0,006756 | ||||||||||||
Umferðartími | 224,698 s 0,615190 á | ||||||||||||
Sólbundinn umferðartími | 583,92 s | ||||||||||||
Meðal sporbrautarhraði | 35,02 km/s | ||||||||||||
Meðalbrautarhorn | 50.,115° | ||||||||||||
Brautarhalli | 3,39458° (miðað við sólbaug) 3,86° (miðað við miðbaug sólar) 2,19° (miðað við fastasléttu) | ||||||||||||
Rishnútslengd | 76,678° | ||||||||||||
Stöðuhorn nándar | 55,186° | ||||||||||||
Tungl | engin | ||||||||||||
Eðliseinkenni | |||||||||||||
Meðalgeisli | 6.051,8 ± 1.0 km 0,9499 jörð | ||||||||||||
Pólfletja | 0 | ||||||||||||
Flatarmál yfirborðs | 4,60×108km2 0,902 jörð | ||||||||||||
Rúmmál | 9.28×1011 km3 (0,866 jörð) | ||||||||||||
Massi | 4,8685×1024 kg (0,815 jörð) | ||||||||||||
Þéttleiki | 5,243 g/cm3 | ||||||||||||
Þyngdarafl við miðbaug | 8,87 m/s2 (0,904 g) | ||||||||||||
Lausnarhraði | 10,36 km/s | ||||||||||||
Stjarnbundinn snúningstími | −243,0185 s (bakhreyfing) | ||||||||||||
Snúningshraði við miðbaug | 6,52 km/klst (1,81 m/s) | ||||||||||||
Möndulhalli | 177,3° | ||||||||||||
Stjörnulengd norðurpóls | 272,76° | ||||||||||||
Stjörnubreidd norðurpóls | 67,16° | ||||||||||||
Endurskinshlutfall | 0,67 | ||||||||||||
| |||||||||||||
Sýndarbirta | björtust −4,9 (hálfmáni) −3,8 (full) | ||||||||||||
Sýndarþvermál | 9,7"–66,0 | ||||||||||||
Lofthjúpur | |||||||||||||
Loftþrýstingur við yfirborð | 9,2 MPa (92 atm) | ||||||||||||
Samsetning |
|
Venus er jarðstjarna og er stundum kölluð systurpláneta jarðar enda eru þær á margan hátt mjög líkar: Venus er aðeins örlítið minni en jörðin (95% af þvermáli jarðar og 80% af massa jarðar); fáir lofsteinagígar eru á yfirborði hvorrar um sig, sem bendir til þess að yfirborð þeirra sé í yngra lagi; eðlisþyngd þeirra og efnafræðileg samsetning er svipuð. Vegna ofangreindra þátta var talið að neðan við þykka skýjahulu sína væri Venus mjög lík jörðinni og að þar væri jafnvel líf að finna. Frekari rannsóknir hafa þó leitt í ljós að í mörgum veigamiklum atriðum er Venus gjörólík jörðinni og jafnvel sú reikistjarna innan sólkerfis okkar sem er hvað fjandsamlegust öllu lífi. Þrýstingur lofthjúpsins við yfirborð Venusar er 90 loftþyngdir. Þetta er nokkurn veginn sami þrýstingur og á 1 km dýpi í höfum jarðarinnar. Lofthjúpurinn er að mestu leyti úr koltvísýringi (CO₂) og honum má skipta í nokkurra kílómetra þykk lög sem eru að mestu úr brennisteinssýru. Það eru þessi skýjalög sem valda því að ókleift er að skoða yfirborð reikistjörnunnar með sjónaukum. Þéttur lofthjúpur Venusar hefur valdið þar svokölluðum gróðurhúsaáhrifum, sem hækkað hafa yfirborðshita upp í allt að 450 °C. Hitastigið er í raun tvisvar sinnum hærra en á Merkúri þrátt fyrir næstum tvöfalt meiri fjarlægð frá sólinni. Lengd dags á Venusi er fjandsamleg lífríki eins og það hefur þróast á jörðinni. Einn dagur á Venus (einn snúningur plánetunnar um sjálfa sig) er ígildi 243 daga á jörðu. Árið er styttra á Venusi en dagurinn, það tekur plánetuna aðeins 224 daga að snúast um sólu.
Venus er nefnd eftir hinni rómversku gyðju Venus, sem var gyðja ástar og fegurðar. Nafnið er líklega komið til vegna birtu og litar Venusar eins og hún sést frá jörðu en hún hefur þótt afar falleg. Fyrirbæri á yfirborði Venusar hafa verið nefnd kvenkyns nöfnum (með nokkrum undantekningum þó). Í kínverskri, japanskri, kóreskri og víetnamskri menningu er hún kölluð Málmstjarnan, byggt á frumefnunum fimm. Venus á sér nokkur heiti á íslensku: Blóðstjarna, Friggjarstjarna, Glaðastjarna, Kvöldstjarna og Morgunstjarna.
Könnun Venusar hófst fremur snemma vegna nálægðar plánetunnar við jörð. Sovéska könnunarfarið Venera 1 flaug þar framhjá 1961 og Venera 7 varð fyrsta könnunarfarið sem tókst að lenda á annarri reikistjörnu og senda þaðan gögn til jarðar árið 1970. Þykk skýjahula hindrar könnun yfirborðs Venusar og fyrstu kortin af plánetunni birtust ekki fyrr en geimkönnunarfarið Magellan kortlagði hana með ratsjá 1991. Hugmyndir hafa verið uppi um könnun yfirborðsins með geimbílum eða öðrum hætti, en aðstæður á yfirborði Venusar eru mjög erfiðar sökum hita og þrýstings.