Ардчилал
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ардчилал —
- шууд эсвэл төлөөллөөр ард олон төрийн учирт оролцох ба түүний тулд санал эрмэлзлэлээ чөлөөтэй илэрхийлэх эрх бүхий төрийн хэлбэр.[1][2]
- өргөн олны эрх ашгийг хангах аливаа хамт олон буюу байгууллагын арга барил[3]
- аливаа орон нутагт өөрсдийн амьдралд нөлөөлөх үйлийг иргэд, ард түмэн нь тэгш эрхтэйгээр шийдвэрлэх засаглал юм. Өөрөөр хэлбэл, нийгэмд нөлөөлөх улс төр, эдийн засаг, соёлын болон бусад амьдралын орчинд хэм хэмжээ, зүй тогтол, хууль, дүрэм, журмыг үүсгэх, сайжруулах, хэвшүүлэхэд хүмүүс чөлөөтэйгээр, тэгш оролцоно (мөн их, бага оролцох эрхтэй) гэсэн үг юм.
Бүрэн ардчилал
9.01–10 8.01–9 |
Дутуу ардчилал
7.01–8 6.01–7 |
Холимог дэглэм
5.01–6 4.01–5 |
Дарангуйлал
3.01–4
2.01–3 0–2.00 |
Мэдээлэлгүй
|
Улс төрийн онолын хувьд өөр хоорондоо холбоо хамааралтай засаглалын хэлбэр, улс төрийн гүн ухаануудын цогц юм. Ардчиллын нэг үндсэн шинж нь чөлөөт сонгууль явагддаг явдал. Чөлөөт сонгууль явагдахын тулд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, хэвлэл мэдээллийн чөлөөтэй байдал, хууль ёсны дагуу удирдах зэрэг чадамжууд хэрэгтэй байдаг. Иймд эдгээр нь ч ардчиллын гол тулгуур шинжүүд болно. Дарангуйлал, улс төрийн асуудалд хөндлөнгөөс оролцох явдлыг цээрлэхийн тулд цэргийн хүчинг ард түмэн захирч зохиулах явдлыг мөн чухалчилдаг. Зарим орнуудад ардчилал нь тэнцүү эрх гэсэн зарчим дээр тулгуурладаг.