ကနေဒါနိုင်ငံ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ကနေဒါနိုင်ငံသည် မြောက်အမေရိကတိုက်မြောက်ဘက်ပိုင်းရှိ ပြည်နယ် ၁၀ ခုနှင့် နယ်မြေ ၃ ခု ပါဝင်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ နှင့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာတို့မှတဆင့် မြောက်ဘက် အာတိတ်သမုဒ္ဒရာ အထိ ကျယ်ဝန်းပြီး စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၃.၈၅ သန်း (စတုရန်းကီလိုမီတာ ၉.၉၈ သန်း) မျှ ကျယ်ဝန်းသည်။ စုစုပေါင်း ဧရိယာအားဖြင့် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ကုန်းမြေဧရိယာအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတုတ္တမြောက် အကြီးဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ကနေဒါနိုင်ငံနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့၏ နယ်စပ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အရှည်လျားဆုံးသော ကုန်းမြေ နယ်နိမိတ်မျဉ်း ဖြစ်သည်။
ကနေဒါ Canada | |
---|---|
ဆောင်ပုဒ်: A Mari Usque Ad Mare (လက်တင်) "ပင်လယ်မှ ပင်လယ်သို့" | |
နိုင်ငံတော် သီချင်း: "အို ကနေဒါ" | |
မြို့တော် | အော့တဝါမြို့ 45°24′N 75°40′W |
အကြီးဆုံးမြို့ | တိုရွန်တိုမြို့ |
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ | |
အသိအမှတ်ပြု ဒေသန္တရ ဘာသာစကားများ | Inuktitut, Inuinnaqtun, Cree, Dëne Sųłiné, Gwich’in, en:Inuvialuktun, Slavey and Tłįchǫ Yatiì[2] |
လူမျိုးစု (၂၀၁၆) | လူမျိုးစုများစာရင်း
|
ကိုးကွယ်မှု | |
Demonym | Canadian |
အစိုးရ | ဖက်ဒရယ် ပါလီမန် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်[3][4] |
• ဧကရာဇ် | တတိယမြောက် ချားလ်စ် |
• ဘုရင်ခံချုပ် | မေရီ ဆိုင်မွန် |
• ဝန်ကြီးချုပ် | ဂျက်စတင် ထရူးဒိုး |
ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | ပါလီမန် |
ဆီးနိတ် | |
အရပ်သားများလွှတ်တော် | |
လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း ဗြိတိန်မှ | |
• ဗြိတိသျှ မြောက်အမေရိက အက်ဥပဒေ | ဇူလိုင် ၁၊ ၁၈၆၇ |
• ဝက်မင်စတာ စတက်ကျုဥပဒေ | ဒီဇင်ဘာ ၁၁၊ ၁၉၃၁ |
• ကနေဒါ အက်ဥပဒေ | ဧပြီ ၁၇၊ ၁၉၈၂ |
ဧရိယာ | |
• စုစုပေါင်းဧရိယာ | ၉,၉၈၄,၆၇၀ km2 (၃,၈၅၅,၁၀၀ sq mi) (အဆင့်: ဒုတိယ) |
• ရေထု (%) | ၁၁.၇၆ (၂၀၁၅ ခုနှစ်အရ)[5] |
• စုစုပေါင်းကုန်းမြေဧရိယာ | ၉,၀၉၃,၅၀၇ km2 (၃,၅၁၁,၀၂၃ sq mi) |
လူဦးရေ | |
• Q1 2021 ခန့်မှန်း | ၃၈,၁၃၁,၁၀၄ [6] (အဆင့် - ၃၇) |
• ၂၀၁၆ သန်းခေါင်စာရင်း | ၃၅,၁၅၁,၇၂၈[7] |
• သိပ်သည်းမှု | ၃.၉၂/km2 (၁၀.၂/sq mi) (အဆင့် - ၁၈၅) |
GDP (PPP) | ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $1.979 trillion[8] (အဆင့် - ၁၅) |
• Per capita | $၅၁,၇၁၃[8] (အဆင့် - ၂၀) |
GDP (nominal) | ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $1.883 trillion[8] (အဆင့် - ၉) |
• Per capita | $၄၉,၂၂၂[8] (အဆင့် - ၁၈) |
Gini (၂၀၁၈) | ၃၀.၃[9] အလယ် |
HDI (၂၀၁၉) | ၀.၉၂၉[10] အလွန်မြင့် · ၁၆ |
ငွေကြေး | ကနေဒါ ဒေါ်လာ ($) (CAD) |
အချိန်ဇုန် | (UTC−3.5 to −8) |
• နွေရာသီ (DST) | (UTC−2.5 to −7) |
ရက်စွဲပုံစံ | yyyy-mm-dd (အေဒီ)[11] |
ယာဉ်ကြောစနစ် | ညာ |
တယ်လီဖုန်းကုဒ် | +1 |
Internet TLD | .ca |
ယခု ကနေဒါဟု ခေါ်တွင်သော နေရာမှာ လွန်ခဲ့သော နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာကပင် ရှေးဦးလူမျိုးများ အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၅ ရာစု နှောင်းပိုင်းတွင် ဗြိတိသျှနှင့် ပြင်သစ်တို့က ထိုဒေသရှိ အတ္တလန္တိတ် ကမ်းရိုးတန်းတွင် ကိုလိုနီနယ်မြေများ တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။ ပဋိပက္ခ အမြောက်အမြား ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းမှ မြောက်အမေရိကနယ်မြေများကို ရရှိခြင်း ဆုံးရှုံးခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး ၁၈ ရာစု နှောင်းပိုင်းတွင် ယနေ့ ကနေဒါ နိုင်ငံ နေရာသာ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တော့သည်။ ၁၈၆၇ ဇူလိုင်လ ၁ ရက်တွင် ဗြိတိသျှ မြောက်အမေရိက ဥပဒေ အရ ကိုလိုနီနယ်မြေ သုံးခု ပေါင်းစပ်ပြီး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ကနေဒါဖက်ဒရယ်ဒိုမီနီယံကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။။ ထိုမှစ၍ ပြည်နယ် များ နယ်မြေများဖြင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်သည့် ဒိုမီနီယံအဖြစ် ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် ဝက်မင်စတာစတက်ကျု ဥပဒေ ၁၉၃၁ ဖြင့် ဗြိတိသျှတို့က ကနေဒါနိုင်ငံအား လုံးဝနီးပါး လွတ်လပ်ရေး ပေးခဲ့ပြီး ၁၉၈၂ ခုနှစ် ကနေဒါဥပဒေအရ ဗြိတိသျှပါလီမန် အပေါ်တွင် ဥပဒေရေးရာ မှီခိုမှု အကြွင်းအကျန် အားလုံးကို ဖြတ်တောက်ပြီး အပြည့်အဝ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ကနေဒါနိုင်ငံသည် ဖက်ဒရယ် ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီစနစ်နှင့် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ချားလ်စ် (ဒုတိယမြောက် အဲလိဇဘက် ဘုရင်မ၏သားတော်) ဘုရင်သည် လက်ရှိ နိုင်ငံ၏အကြီးအကဲ ဖြစ်သည်။ ကနေဒါနိုင်ငံသည် ဖက်ဒရယ်အဆင့်တွင် ရုံးသုံးဘာသာစကား ၂ မျိုး အသုံးပြုသော နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူမျိုးပေါင်းအစုံဆုံး နှင့် ယဉ်ကျေးမှုစနစ် အစုံဆုံးရှိသော နိုင်ငံများတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ အကြောင်းမှာ နိုင်ငံပေါင်း များစွာမှ လူအများအပြား ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်လာခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပြီး ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းခြေ လူဦးရေ ၃၅ သန်းခန့် ရှိသည်။ နိုင်ငံ၏ တိုးတက်သော စီးပွားရေးစနစ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၁၁ ခုမြောက် အကြီးဆုံး ဖြစ်ပြီး အလျှံပယ်ရှိနေသော သဘာဝအရင်းအမြစ်များနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီးသော နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေး ကွန်ယက်များပေါ်တွင် အဓိကရပ်တည်နေခြင်း ဖြစ်သည်။ ကနေဒါနိုင်ငံ၏ ကာလကြာရှည်ပြီး ရှုပ်ထွေးသော အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနှင့် ဆက်ဆံရေးသည် စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအပေါ်တွင် သိသာစွာ သက်ရောက်မှု ရှိသည်။
ကနေဒါနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အချမ်းသာဆုံး နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ လည်း ဖြစ်သည်။ လူတစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေGDP (PPP)အားဖြင့် ကြည့်လျှင် တကမ္ဘာလုံးတွင် အဆင့် ၁၁ ရှိပြီး လူသားဖွံ့ဖြိုးမှု ညွှန်းကိန်းအရ ကြည့်လျှင်မူ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင့် ၈ ရှိသည်။ အစိုးရ၏ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ အရပ်ဖက် ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်မှု၊ လူနေမှုဘဝ စံနှုန်း၊ စီးပွားရေး လွတ်လပ်မှု နှင့် ပညာရေးတို့တွင် တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာ ဖြင့် ထိပ်ဆုံး အဆင့်များတွင် ပါဝင်လျက် ရှိသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံသည် ဓနသဟာယ နိုင်ငံများ အဖွဲ့ နှင့် ဖရန်ကိုဖုန်းနီ အဖွဲ့ တို့တွင် ပါဝင်သည်။ ထို့ အပြင် အဓိက နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့များနှင့် အစိုးရ အချင်းချင်း ချိတ်ဆက် အစုဖွဲ့ထားသော အဖွဲ့အစည်း များ ဖြစ်သည့် နေတိုးအဖွဲ့၊ ဂျီအိတ်၊ ဆယ်နိုင်ငံအဖွဲ့၊ ဂျီတွမ်တီး၊ မြောက်အမေရိက လွတ်လပ်စွာ ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ နှင့် အေးပက် ဖိုရမ်တို့တွင် ပါဝင်သည်။