ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ
အာရှအလယ်ပိုင်းနိုင်ငံ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ကာဂျစ်စတန်နိုင်ငံ (တရားဝင်အမည်အားဖြင့် ကာဂျစ်သမ္မတနိုင်ငံ) အား ယခင်က ကာဂျစ်ဇီးယားဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကာ အာရှ အလယ်ပိုင်းတွင် ရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။[9]ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး တောင်ကုန်းထူထပ်ကာ မြောက်ဘက်တွင် ကာဇက်စတန်နိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ၊ အနောက်တောင်ဘက်တွင် တာဂျစ်ကစ္စတန်နိုင်ငံ နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ တို့က ဝိုင်းရံထားသည်။ အကြီးဆုံးမြို့နှင့် မြို့တော်မှာ ဘီရှကက်မြို့ဖြစ်သည်။
ကာဂျစ် သမ္မတနိုင်ငံ Кыргыз Республикасы Kırgız Respublikası Кыргызская Республика Kyrgyzskaya Respublika | |
---|---|
နိုင်ငံတော် သီချင်း: Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Гимни Kyrgyz Respublikasynyn Mamlekettik Gimni National Anthem of the Kyrgyz Republic | |
ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ တည်နေရာ (အစိမ်း) | |
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့ | ဘီရှကက်မြို့ 42°52′N 74°36′E |
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ | ကာဂျစ် |
ပူးတွဲရုံးသုံးဘာသာစကား | ရုရှား[1] |
လူမျိုးစု (2019[2]) | |
ကိုးကွယ်မှု |
|
Demonym | Kyrgyz |
အစိုးရ | ပြည်ထောင်စု သမ္မတ ဖွဲ့စည်းပုံသမ္မတနိုင်ငံစနစ် |
• သမ္မတ | ဆာဒီး ရှာပရော့ဗ် |
• အစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးများ ဥက္ကဋ္ဌ | ဥလုဘက် မာရီပေါ့ဗ် |
တာလန် မာမီတော့ဗ်[4] | |
ဥပဒေပြုလွှတ်တော် | အဓိပတိကောင်စီ |
လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း | |
၈၄၀ ခုနှစ် | |
၁၉၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက် | |
၁၉၃၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၅ ရက် | |
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဩဂုတ် ၃၁ ရက် | |
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၁ ရက် | |
၁၉၉၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၆ ရက် | |
၁၉၉၂ ခုနှစ် မတ်လ ၂ ရက် | |
ဧရိယာ | |
• စုစုပေါင်း | ၁၉၉,၉၅၁ km2 (၇၇,၂၀၂ sq mi) (အဆင့်: ၈၅) |
• ရေထု (%) | ၃.၆ |
လူဦးရေ | |
• ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း | ၆,၅၈၆,၆၀၀[3] (အဆင့် - ၁၁၀) |
• ၂၀၀၉ သန်းခေါင်စာရင်း | ၅,၃၆၂,၈၀၀ |
• သိပ်သည်းမှု | ၂၇.၄/km2 (၇၁.၀/sq mi) (အဆင့် - ၁၇၆) |
GDP (PPP) | ၂၀၁၉ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၃၅.၃၂၄ ဘီလီယံ[6] (အဆင့် - ၁၂၇) |
• Per capita | $၅,၄၇၀[6] (အဆင့် - ၁၃၄) |
GDP (nominal) | ၂၀၁၉ ခန့်မှန်း |
• စုစုပေါင်း | $၈.၄၅၅ ဘီလီယံ[6] (အဆင့် - ၁၄၁) |
• Per capita | $၁,၃၀၉[6] (အဆင့် - ၁၅၈) |
Gini (၂၀၁၈) | ၂၇.၇[7] နိမ့် |
HDI (၂၀၁၉) | ၀.၆၉၇[8] အလယ် · ၁၂၀ |
ငွေကြေး | ကာဂျစ္စတန် ဆော်မ် (c) (KGS) |
အချိန်ဇုန် | KGT (UTC+6) |
ယာဉ်ကြောစနစ် | ညာ |
တယ်လီဖုန်းကုဒ် | +၉၉၆ |
ISO 3166 ကုဒ် | KG |
Internet TLD | .kg |
ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံ၏ သမိုင်းကြောင်းမှာ နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်မျှ ရှည်လျားပြီး အမျိုးမျိုးသော ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အင်ပိုင်ယာများ လွှမ်းခြုံ အုပ်မိုး တည်ရှိခဲ့ရာနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ပထဝီ အနေအထားအားဖြင့် တောင်ကုန်းများ ထူထပ်စွာ တည်ရှိသော မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကြောင့် တသီးတခြား တည်ရှိကာ ၎င်း၏ ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုကို ထိန်းသိမ်းရန် တနည်းတဖုံ ကူညီရာ ရောက်ခဲ့သော်လည်း ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် သမိုင်းကြောင်းအရ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီး အချို့၏ ဆုံစည်းရာ နေရာ ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပိုးသားလမ်းမကြီး ၏ အစိတ်အပိုင်းနှင့် အခြားသော စီးပွားရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ပေါင်းဆုံရာ လမ်းကြောင်းများ၏ တစိတ်တဒေသ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကာဂျစ္စတန် နိုင်ငံသည် အခြားနိုင်ငံများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကို အစဉ်သဖြင့် ခံခဲ့ရပြီး ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲပြီးချိန်တွင်မှ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။
လွတ်လပ်ရေး ရပြီးသည့် အချိန်တွင် ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် တပေါင်းတည်းဖြစ်သော ပါလီမန် သမ္မတနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း လူမျိုးရေး ပဋိပက္ခများ၊[10][11] ပုန်ကန်မှုများ၊[12]စီးပွားရေး အကျပ်အတည်းများ၊ [13][14] စပ်ကူးမပ်ကူး ကာလ အစိုးရများ [15]နှင့် နိုင်ငံရေး ပါတီများ ကြား ပဋိပက္ခများ[16]ကို ကြုံတွေ့နေရဆဲ ဖြစ်သည်။ ကာဂျစ္စတန်နိုင်ငံသည် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများ၏ ဓနသဟာယ အဖွဲ့၊ ယူရေးရှန်း စီးပွားရေး သမ္မဂ္ဂ အဖွဲ့၊ ပူးပေါင်း လုံခြုံရေးစာချုပ် အဖွဲ့၊ ရှန်ဟိုင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အဖွဲ့၊ အစ္စလာမ် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု အဖွဲ့ ၊ တာ့ခ် ကောင်စီ၊ တာ့ခ်ဆွိုင်း နှင့် ကမ္ဘာ့ ကုလသမ္မဂ္ဂ တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။
ကာဂျစ် လူမျိုးများသည် ၅.၇ သန်းများသော နိုင်ငံလူဦးရေ၏ အများစု ဖြစ်ပြီး သိသာစွာ များပြားသော လူနည်းစု လူမျိုးများဖြစ်သော ဥဇဘက် လူမျိုးများနှင့် ရုရှားလူမျိုးများမှ ဒုတိယအများဆုံး ဖြစ်သည်။ ရုံးသုံး ဘာသာစကား ဖြစ်သော ကာဂျစ် ဘာသာစကားမှာ အခြားသော တာ့ခ်ဘာသာစကားများနှင့် နီးစပ်စွာ ဆက်နွယ်နေသည်။ ရုရှားတို့၏ လွှမ်းမိုးခဲ့မှုကြောင့် ရုရှားဘာသာစကားကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုဆဲပင် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၆၄ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂိုဏ်းဂဏစွဲ မရှိသော မွတ်ဆလင် ဘာသာဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။[17] ကာဂျစ် ယဉ်ကျေးမှုသည် တာ့ခ် ယဉ်ကျေးမှုတွင် အခြေခံသော်လည်း ပါရှန်း၊ မွန်ဂိုလီးယား နှင့် ရုရှားတို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများကို တွေ့နိုင်သည်။