Ondertekening
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
De ondertekening is de tekening of de schets die op de grondlaag van een schilderij wordt aangebracht vooraleer men met het schilderen van het werk begint. De ondertekening werd aangebracht voor de kunstenaar met de imprimatura[1] en de onderschildering begon. Bij miniaturen in handschriften werd de ondertekening meestal aangebracht op het blanco perkament.[2] Koolstofhoudende ondertekeningen kunnen zichtbaar gemaakt worden met infraroodreflectografie(IRR) en met infraroodfotografie.
Ondertekening vindt men vooral terug op werken uit de 15e en 16e eeuw, maar in de 17e eeuw ging de voorkeur naar gekleurde grondlagen waarop ondertekeningen gemaakt werden met niet-koolstofhoudende materialen. Deze evolutie van de ondertekening vond plaats in de 16e eeuw. Zwart krijt en houtskool worden in die tijd vervangen door andere materialen, zoals wit kleermaakerskrijt. De ondertekening werd vrij schetsmatig aangebracht en dan met verf en penseel als deel van de onderschildering verder uitgewerkt zodat de ondertekening niet meer valt te achterhalen met infraroodreflectografie.[3][4] Dit is natuurlijk geen wet van Meden en Perzen want op meerdere schilderijen van Rembrandt van Rijn zijn koolstof bevattende ondertekeningen teruggevonden met infraroodreflectografie en ook op werken van Vincent van Gogh zijn ondertekeningen te traceren.[5] Ondertekening is een schildertechniek die tot op vandaag gebruikt wordt.
Het kan gebeuren dat verflagen mettertijd transparanter worden zodat de ondertekening op het schilderij doorheen de verflaag zichtbaar wordt zoals op de Vlucht naar Egypte van Lucas Gassel in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Er zijn meerdere werken in verschillende musea waarop dit duidelijk kan vastgesteld worden.[6]