ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ[9][10](ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ-ਏ-ਹਿੰਦ) ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਤੁਰਕੀ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ ਜੋ 1526 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ , ਜਿਸ ਨੇ 17 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦੀਪ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰਾਟ ਤੁਰਕ - ਮੰਗੋਲ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਤੈਮੂਰਵੰਸ਼ੀ ਸਨ , ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਤਿ ਉੱਨਤ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹਿੰਦ - ਫਾਰਸੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ । 1700 ਦੇ ਕੋਲ , ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਚੜਤ ਵੇਲੇ,ਇਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਬਜਾ ਲਿਆ - ਇਸਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਲੋਂ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਬਲੂਚਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਵੇਰੀ ਘਾਟੀ ਤੱਕ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ 40 ਲੱਖ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ( 15 ਲੱਖ ਵਰਗ ਮੀਲ ) ਦੇ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਫੈਲੇ ਇਸ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ 11 ਅਤੇ 13 ਕਰੋੜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1725 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਵਲੋਂ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ।ਵਾਰਿਸਾਂ ਦੇ ਕਲੇਸ਼ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਕਟ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਮਕਾਮੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ,ਧਾਰਮਿਕ ਗੁਸੈਲਾਪਨ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਅ , ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦ ਵਲੋਂ ਕਮਜੋਰ ਹੋਏ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤਮ ਸਮਰਾਟ ਬਹਾਦੁਰ ਜਫਰ ਸ਼ਾਹ ਸੀ , ਜਿਸਦਾ ਰਾਜ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ । ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ 1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਿਆਨਮਾਰ ਵਤਨੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ | |||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||
ਸਥਿਤੀ | ਸਲਤਨਤ | ||||||||||||||||||||||||||
ਰਾਜਧਾਨੀ | |||||||||||||||||||||||||||
ਆਮ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |||||||||||||||||||||||||||
ਧਰਮ |
| ||||||||||||||||||||||||||
ਸਰਕਾਰ | Absolute monarchy, unitary state with federal structure, centralized autarchy[4] | ||||||||||||||||||||||||||
ਬਾਦਸ਼ਾਹ[5] | |||||||||||||||||||||||||||
• 1526–1530 | ਬਾਬਰ (first) | ||||||||||||||||||||||||||
• 1837–1857 | ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜਾ (last) | ||||||||||||||||||||||||||
Historical era | ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਧੁਨਿਕ | ||||||||||||||||||||||||||
21 ਅਪਰੈਲ 1526 | |||||||||||||||||||||||||||
• ਸੁਰ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਰਾਜ | 1540–1555 | ||||||||||||||||||||||||||
• ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ | 3 ਮਾਰਚ 1707 | ||||||||||||||||||||||||||
• ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ | 21 ਸਤੰਬਰ 1857 | ||||||||||||||||||||||||||
ਖੇਤਰ | |||||||||||||||||||||||||||
1690[6] | 4,000,000 km2 (1,500,000 sq mi) | ||||||||||||||||||||||||||
ਆਬਾਦੀ | |||||||||||||||||||||||||||
• 1700[7] | 158400000 | ||||||||||||||||||||||||||
ਮੁਦਰਾ | Rupee, dam[8] | ||||||||||||||||||||||||||
|
1556 ਵਿੱਚ , ਜਲਾਲੁੱਦੀਨ ਮੋਹੰਮਦ ਅਕਬਰ , ਜੋ ਮਹਾਨ ਅਕਬਰ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ , ਦੇ ਰਾਜ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਵਧੀਆ ਸਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ , ਅਤੇ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਾਮਰਾਜ 150 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ , ਵੱਖਰਾ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਮਾਰਕ ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਰਾਸਤ , ਇਸ ਮਿਆਦ ਦੇ ਹਨ ।