15 maja
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 15 maja?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
15 maja jest 135. (w latach przestępnych 136.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 230 dni.
- Imieniny obchodzą: Atanazy, Cecyliusz, Czcibora, Dionizja, Florencjusz, Florenty, Izydor, Jan, Kasjusz, Maksym, Miłość, Nadzieja, Paweł, Piotr, Retycjusz, Retycja, Retyk, Robert, Stanibor, Strzeżysław, Symplicjusz, Symplicja, Wiktoryn, Zofia.
- Meksyk, Korea Południowa – Dzień Nauczyciela
- Międzynarodowe – Międzynarodowy Dzień Rodzin (proklamowane przez Zgromadzenie Ogólne ONZ)
- Paragwaj – Święto Niepodległości
- Polska – Dzień Polskiej Niezapominajki
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[1][2] obchodzą:
- bł. Andrzej Abellon, dominikanin
- św. Dymfna, dziewica i męczennica
- św. Florencjusz z Populonii, biskup
- św. Izydor Oracz (patron diecezji kieleckiej)
- św. Rupert z Bingen
- św. Lucyfer z Cagliari, biskup
- św. Zofia, męczennica („patronka” zjawiska klimatycznego zwanego zimną Zośką)
- bł. Zofia Czeska (zakonnica)
- 1306 – Rozbicie dzielnicowe: książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom. Dopiero po śmierci króla Wacława III (4 sierpnia tego roku) poddał się Łokietkowi.
- 1414 – Został wydany przez kapitułę włocławską (właściciela Łodzi) przywilej lokacyjny, uznający mieszkańców wsi za mieszczan. Jednocześnie zwrócono się do króla z prośbą o przywilej monarszy i uznanie Łodzi za miasto pod względem prawno-ustrojowym.
- 1615 – Papież Paweł V potwierdził fundację klasztoru klarysek w Bydgoszczy i mianował Zofię Smoszewską ich pierwszą przełożoną.
- 1669 – Został zawarty układ między hetmanem Janem Sobieskim, prymasem Mikołajem Prażmowskim, kanclerzem wielkim litewskim Krzysztofem Zygmuntem Pacem i podskarbim wielkim koronnym Janem Andrzejem Morsztynem o popieraniu kandydatury Ludwika Burbona (Wielkiego Kondeusza) do korony polskiej, jako następcy Jana Kazimierza, który abdykował we wrześniu 1668 roku.
- 1684 – Marcjan Aleksander Ogiński został kanclerzem wielkim litewskim.
- 1807 – IV koalicja antyfrancuska:
- Podczas oblężenia Gdańska wojska polsko-francuskie odparły odsiecz rosyjską pod dowództwem gen. mjra Nikołaja Kamieńskiego.
- Zwycięstwo polskich ułanów z Legii Polsko-Włoskiej nad wojskiem pruskim w bitwie pod Strugą koło Wałbrzycha.
- 1809 – Wojna polsko-austriacka: nieudany austriacki atak na Toruń.
- 1815 – Antoni Henryk Radziwiłł został mianowany pierwszym i jedynym księciem-namiestnikiem autonomicznego Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
- 1834 – Rozwiązał się Komitet Narodowy Polski i Ziem Zabranych.
- 1836 – Ostatnie widoczne dotychczas nad Polską obrączkowe zaćmienie słońca.
- 1863 – Powstanie styczniowe: w Płocku został rozstrzelany przez Rosjan gen. Zygmunt Padlewski.
- 1890 – W wyniku wywrócenia łodzi na przeprawie przez Odrę między Sławikowem a Turzem koło Raciborza utonęły 43 osoby (42 dziewczęta i młode kobiety oraz 12-letni chłopiec), wracające z kościoła w Sławikowie.
- 1909 – Utworzono Akademicki Związek Sportowy.
- 1911 – W Poznaniu rozpoczęła się Wschodnioniemiecka Wystawa Przemysłu, Rzemiosła i Rolnictwa.
- 1921 – W Wojsku Polskim nastąpiła likwidacja wszystkich białoruskich jednostek oraz została rozwiązana Białoruska Komisja Wojskowa.
- 1923 – W Krakowie dokonano zamachu bombowego na budynek redakcji żydowskiego, wydawanego w języku polskim „Nowego Dziennika”.
- 1926 – Przewrót majowy: po ustąpieniu ze stanowisk prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i premiera Wincentego Witosa obowiązki prezydenta przejął marszałek Sejmu Maciej Rataj, a nowym premierem został Kazimierz Bartel.
- 1927 – W Dłubni (obecnie część Krakowa) została zamordowana przez męża, z którym była w trakcie rozwodu, modelka Zofia Paluchowa.
- 1932 – W Piotrkowie Trybunalskim rozpoczął obrady III Zjazd Organizacji Młodzieży Towarzystwa Robotniczego.
- 1936 – Powstał rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego.
- 1940 – Heinrich Himmler opracował wstępne wytyczne dotyczące programu rabunku polskich dzieci.
- 1942 – W Klewaniu na Wołyniu oddziały niemieckie i ukraińskie rozstrzelały wszystkich miejscowych Żydów (ok. 1500 osób).
- 1951 – Z połączenia Golubia i Dobrzynia powstało miasto Golub-Dobrzyń.
- 1956 – Stanisław Królak jako pierwszy Polak wygrał kolarski Wyścig Pokoju.
- 1957 – Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma dla dziewcząt „Filipinka”.
- 1977 – Założono Studencki Komitet Solidarności w Krakowie.
- 1993 – Premiera filmu Kolejność uczuć w reżyserii Radosława Piwowarskiego.
- 2002 – W Sosnowcu odsłonięto pomnik Jana Kiepury.
- 2006 – Selekcjoner Paweł Janas ogłosił skład reprezentacji Polski na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej w Niemczech.
- 2020 – Dyrekcja stacji anulowała wydanie nr 1998 Listy przebojów Programu Trzeciego, w którym pierwsze miejsca zajęła piosenka Kazika Staszewskiego Twój ból jest lepszy niż mój.
- 392 – Wódz Franków Arbogast skłonił do samobójstwa lub kazał zamordować cesarza rzymskiego Walentyniana II i uczynił marionetkowym cesarzem Eugeniusa.
- 756 – Abd ar-Rahman I został emirem Kordoby.
- 1004 – Król niemiecki Henryk II Święty koronował się w Pawii na króla Włoch.
- 1239 – Król Szkocji Aleksander II ożenił się z Francuzką Marią de Coucy.
- 1252 – Papież Innocenty IV wydał bullę Ad extirpanda, w której zezwolił na stosowanie tortur wobec heretyków.
- 1403 – Wojna Appenzellu w Szwajcarii: zwycięstwo wojsk kantonu Appenzell nad siłami opactwa Sankt Gallen w bitwie pod Vögelinsegg.
- 1440 – Władysław V Pogrobowiec został koronowany w katedrze w Székesfehérvárze na króla Węgier i Chorwacji.
- 1464 – Wojna Dwóch Róż: zwycięstwo Yorków w bitwie pod Hexham.
- 1525 – Wojna chłopska w Niemczech: klęską powstańców zakończyła się bitwa pod Frankenhausen.
- 1536 – Anna Boleyn, druga żona króla Anglii Henryka VIII Tudora, została skazana na śmierć przez ścięcie.
- 1544 – Blasco Núñez Vela został pierwszym hiszpańskim wicekrólem Peru.
- 1548 – Cesarz Karol V Habsburg ogłosił Interim augsburskie.
- 1567 – Królowa Szkotów Maria I Stuart poślubiła swego trzeciego męża Jamesa Hepburna, 4 hrabiego Bothwell.
- 1602 – Bartholomew Gosnold, jako pierwszy Europejczyk, dopłynął do półwyspu w dzisiejszym Massachusetts, który nazwał Cape Cod (Przylądek Dorsza).
- 1618 – Johannes Kepler sformułował swoje trzecie prawo.
- 1642 – Abbas II został koronowany na szacha Persji.
- 1648:
- VI wojna wenecko-turecka: wojska tureckie rozpoczęły oblężenie Kandii na Krecie.
- Został ratyfikowany pokój z Münster kończący wojnę osiemdziesięcioletnią, w wyniku której Niderlandy wywalczyły wyzwolenie spod panowania hiszpańskiego.
- 1654 – VI wojna wenecko-turecka: nieudany atak wojsk tureckich na twierdzę Perast.
- 1702 – Anglia, Holandia i Austria wypowiedziały wojnę Francji i Hiszpanii – początek wojny o sukcesję hiszpańską.
- 1718 – Brytyjski prawnik i wynalazca James Puckle opatentował pierwszy karabin maszynowy.
- 1768 – Został zawarty traktat wersalski na mocy którego Republika Genui zrzekła się swoich pretensji do władzy nad Korsyką i oddała prawa do niej Francji za 2 miliony lirów długu, jaki miała wobec Ludwika XV.
- 1792 – I koalicja antyfrancuska: Francja wypowiedziała wojnę Królestwu Sardynii.
- 1796 – I koalicja antyfrancuska: Napoleon Bonaparte zajął Mediolan.
- 1800 – W londyńskim teatrze doszło do nieudanej próby zamachu na króla Jerzego III Hanowerskiego.
- 1811 – Paragwaj ogłosił niepodległość (od Hiszpanii).
- 1836 − Brytyjski astronom Francis Baily, podczas obserwacji obrączkowego zaćmienia Słońca, odkrył zjawisko zwane dziś perłami Baily’ego, do którego dochodzi, gdy światło słoneczne przedostaje się przez nierówności na brzegu tarczy Księżyca.
- 1848 – Rewolucja lutowa: na wieść o wybuchu powstania wielkopolskiego w Paryżu odbyła się demonstracja na rzecz niepodległości Polski (tzw. dzień polski).
- 1849 – Wojska króla Obojga Sycylii Ferdynanda II Burbona brutalnie zdławiły republikańskie powstanie na Sycylii.
- 1860 – Włoska wojna wyzwoleńcza: wojska powstańcze Giuseppe Garibaldiego pokonały siły Burbonów w bitwie pod Calatafimi.
- 1862 – Wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie pod Drewry’s Bluff.
- 1878 – Założono Tokijską Giełdę Papierów Wartościowych.
- 1882 – Car Rosji Aleksander III Romanow zatwierdził restrykcyjne Tymczasowe regulacje dotyczące Żydów (znane również jako Prawa majowe), wniesione przez ministra spraw wewnętrznych Nikołaja Ignatjewa.
- 1891 – Papież Leon XIII ogłosił encyklikę Rerum novarum.
- 1892 – Giovanni Giolitti został premierem Włoch.
- 1904 – Wojna rosyjsko-japońska: krążownik pancernopokładowy „Yoshino” został staranowany i zatopiony we mgle przez płynący za nim krążownik pancerny „Kasuga”, w wyniku czego zginęło 319 członków załogi, a uratowano 19. Tego samego dnia flota japońska utraciła też pancerniki „Hatsuse” i „Yashima”, które weszły na miny.
- 1905 – Założono Las Vegas.
- 1908 – Założono Międzynarodową Federację Hokeja na Lodzie (IIHF).
- 1910:
- Reprezentacja Włoch w piłce nożnej w swym pierwszym oficjalnym meczu pokonała w Mediolanie Francję 6:2.
- W Hamburgu założono klub sportowy FC St. Pauli.
- 1911 – Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych, zgodnie z ustawą antymonopolową nakazał podział międzynarodowej korporacji Standard Oil, kierowanej przez Johna D. Rockefellera.
- 1915 – Założono hiszpański klub piłkarski Real Unión Irun.
- 1916:
- I wojna światowa: rozpoczęła się włosko-austriacka bitwa pod Asiago.
- W Waco w Teksasie został brutalnie zlinczowany oskarżony o morderstwo, upośledzony umysłowo czarnoskóry 17-latek Jessie Washington.
- 1917 – I wojna światowa: zwycięstwo floty austro-węgierskiej w bitwie w Cieśninie Otranto, dzięki któremu jej blokada przez statki aliantów została poważnie osłabiona.
- 1918:
- I wojna światowa: ostrzał Village Bay na szkockiej wyspie Hirta przez niemiecki okręt podwodny.
- Porażką komunistów zakończyła się wojna domowa w Finlandii.
- 1919 – Wojna grecko-turecka: armia grecka rozpoczęła okupację wojenną Izmiru.
- 1920 – W Paryżu odbyła się premiera baletu Pulcinella z muzyką Igora Strawinskiego.
- 1922 – W Genewie Polska i Niemcy przyjęły konwencję dotyczącą spraw ludnościowych i własnościowych na Górnym Śląsku po plebiscycie z 1921 roku.
- 1926 – Radio Zagrzeb rozpoczęło regularne nadawanie programu.
- 1928 – Premiera pierwszego filmu rysunkowego z Myszką Miki.
- 1929 – 125 osób zginęło w pożarze kliniki w Cleveland w amerykańskim stanie Ohio.
- 1930 – Ellen Church jako pierwsza w historii stewardesa obsługiwała pasażerów w samolocie United Airlines, lecącym z Oakland w Kalifornii do Chicago.
- 1931 – Papież Pius XI ogłosił encyklikę Quadragesimo anno.
- 1932 – W czasie nieudanej próby zamachu stanu grupa 11 japońskich młodych oficerów marynarki wtargnęła do domu premiera Tsuyoshiego Inukaia, który zginął od kul. Zamachowcy planowali zamordować także przebywającego z wizytą w Japonii Charliego Chaplina, który jednak wraz z synem premiera wybrał się obejrzeć walki sumo.
- 1934 – Na Łotwie doszło do zamachu stanu pod kierownictwem Kārlisa Ulmanisa.
- 1935 – Otwarto pierwszą linię moskiewskiego metra.
- 1936 – Gwatemala wystąpiła z Ligi Narodów.
- 1938 – Paul-Henri Spaak został premierem Belgii.
- 1940:
- Kampania norweska: zbombardowany poprzedniego dnia statek pasażerski „Chrobry” został dobity torpedą zrzuconą przez samolot brytyjski i zatonął.
- W San Bernardino w Kalifornii bracia Dick i Mac McDonaldowie założyli firmę McDonald’s.
- 1941:
- II wojna światowa w Afryce: Brytyjczycy rozpoczęli operację „Brevity”, której celem było wyzwolenie Tobruku.
- Dokonano oblotu pierwszego brytyjskiego samolotu odrzutowego Gloster E.28/39.
- Élie Lescot został prezydentem Haiti.
- 1943:
- Józef Stalin rozwiązał Komintern.
- Muhammad VIII został bejem Tunisu.
- 1948 – Wybuchła I wojna izraelsko-arabska.
- 1949 – Papież Pius XII kanonizował Joannę de Lestonnac.
- 1950 – Otwarto nowy ratusz miejski w Oslo.
- 1951:
- Czesław Miłosz, wówczas urzędnik w polskiej ambasadzie w Paryżu, poinformował na konferencji prasowej o zerwaniu współpracy z władzami komunistycznymi i pozostaniu na emigracji.
- W Pradze otwarto pierwszą na świecie izbę wytrzeźwień.
- 1955:
- Fidel Castro został na mocy amnestii zwolniony z więzienia.
- Francuska wyprawa dokonała pierwszego wejścia na himalajski ośmiotysięcznik Makalu.
- Ministrowie spraw zagranicznych 4 mocarstw okupacyjnych i Austrii podpisali w Wiedniu austriacki traktat państwowy przywracający austriacką niepodległość oraz przewidujący jej neutralność i zakaz wchodzenia w związki gospodarcze i polityczne z Niemcami.
- 1956 – Wystartował pierwszy program chorwackiej telewizji publicznej HRT 1 (jako TVZ1).
- 1957 – Na wyspie Malden na Pacyfiku Wielka Brytania przeprowadziła pierwszy test bomby wodorowej.
- 1958:
- Premiera amerykańskiego musicalu filmowego Gigi w reżyserii Vincente’a Minnellego na podstawie powieści Sidonie-Gabrielle Colette.
- W stolicy Ghany Akrze zorganizowano pierwszą Konferencję Niepodległych Krajów Afryki.
- ZSRR dokonał drugiego, tym razem udanego startu sztucznego satelity Sputnik 3.
- 1960 – W ZSRR wystrzelono sztucznego satelitę Sputnik 4.
- 1962 – Wystrzelono amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 41.
- 1963 – Gordon Cooper odbył lot kosmiczny na pokładzie statku Mercury-Atlas 9, ostatni w ramach programu „Merkury”.
- 1965 – 10 osób zginęło, a 21 zostało rannych w wyniku zejścia lawiny śnieżnej na hotel Schneefernerhaus na zboczu Zugspitze w Alpach Bawarskich.
- 1968 – Książę Filip położył kamień węgielny pod nowy budynek Royal Prince Alfred Yacht Club w Pittwater w australijskim stanie Nowa Południowa Walia.
- 1969 – Z powodu braku koordynacji przy napełnianiu zbiorników balastowych zatonął przy nabrzeżu stoczniowym w Vallejo w Kalifornii okręt podwodny z napędem jądrowym USS „Guitarro”, który po podniesieniu i wyremontowaniu wszedł do służby z ponad dwuletnim opóźnieniem.
- 1970 – Założono szwedzki klub hokejowy IF Björklöven.
- 1971 – W Sallen w północnej Francji w wyniku zarwania podłogi sali w której odbywało się przyjęcie weselne zginęło 13 osób.
- 1972:
- Okupowana od 1945 roku przez Amerykanów Okinawa wróciła pod zarząd japoński.
- W Laurel w stanie Maryland 21-letni Arthur Bremer postrzelił 4 osoby, w tym gubernatora Alabamy George’a Wallace’a, który ubiegał się o nominację Partii Demokratycznej na urząd prezydenta USA.
- 1974 – 3 terrorystów z Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny przekroczyło w przebraniu za izraelskich żołnierzy granicę libańsko-izraelską i ostrzelało autobus, zabijając 2 Izraelki i raniąc 6 osób. Następnie wkroczyli do wsi Ma’alot, gdzie zabili 3 Izraelczyków i zajęli szkołę podstawową, biorąc jako zakładników grupę 90 uczniów z nauczycielami. Podczas nieudanej akcji odbicia zakładników przeprowadzonej przez izraelskich komandosów zginęło 26 osób (w tym wszyscy terroryści i jeden komandos), a 17 zostało rannych.
- 1975 – György Lázár został premierem Węgier.
- 1976:
- 52 osoby zginęły w katastrofie samolotu An-24 na Ukrainie.
- Zlikwidowano komunikację trolejbusową w fińskim Tampere.
- 1981 – Brytyjski statek badawczy odkrył na dnie Morza Barentsa wrak zatopionego w 1942 roku krążownika HMS „Edinburgh”, który przewoził 5,5 tony złota będącego częścią zapłaty ze strony radzieckiej za dostawy Lend-Lease.
- 1982 – Na torze w Indianapolis w jednym z najbrutalniejszych wypadków w historii wyścigów samochodowych zginął amerykański kierowca Gordon Smiley.
- 1984 – Dokonano oblotu włosko-brazylijskiego lekkiego samolotu szturmowego AMX International AMX.
- 1987 – Została wystrzelona radziecka bojowa stacja kosmiczna Polus.
- 1988 – Rozpoczęła się ewakuacja wojsk radzieckich z Afganistanu.
- 1989:
- Luis Alberto Sánchez został premierem Peru.
- Michaił Gorbaczow przybył z wizytą do Pekinu.
- 1990:
- Portret doktora Gacheta Vincenta van Gogha został sprzedany za 82,5 mln dolarów.
- W Bułgarii zakończyły się obrady Okrągłego Stołu.
- 1991:
- Édith Cresson jako pierwsza kobieta stanęła na czele francuskiego rządu.
- Premiera polsko-francusko-norweskiego filmu Podwójne życie Weroniki w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.
- 1992 – Podpisano traktat taszkencki.
- 1993 – W irlandzkim Millstreet odbył się 38. Konkurs Piosenki Eurowizji.
- 1996 – Premiera czeskiego filmu Kola w reżyserii Jana Svěráka.
- 1997:
- 22 lata po zakończeniu wojny w Laosie, USA przyznały się oficjalnie do brania w niej udziału, czemu dotąd zaprzeczały.
- Prezydent Alaksandr Łukaszenka został przewodniczącym Narodowego Komitetu Olimpijskiego Republiki Białorusi (spośród 117 członków sprzeciwił się tylko arcymistrz szachowy Wiktor Kuprejczyk).
- Rozpoczęła się misja STS-84 wahadłowca Atlantis.
- 1998 – Premiera amerykańskiego filmu Zaklinacz koni w reżyserii Roberta Redforda.
- 2000 – Armia brytyjska rozpoczęła ewakuację swoich obywateli z ogarniętego wojną domową Sierra Leone (operacja „Palliser”).
- 2001 – Został wystrzelony satelita telekomunikacyjny Intelsat 10.
- 2004:
- Komitet Wykonawczy FIFA dokonał wyboru kandydatury RPA na gospodarza Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010.
- W Stambule odbył się 49. Konkurs Piosenki Eurowizji.
- 2005:
- W Etiopii odbyły się wybory parlamentarne.
- Premiera filmu science fiction Gwiezdne wojny: część III – Zemsta Sithów w reżyserii George’a Lucasa.
- 2006 – Giorgio Napolitano został zaprzysiężony na urząd prezydenta Włoch.
- 2007 – 25 osób zginęło, a ponad 30 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w pakistańskim Peszawarze.
- 2010 – Niespełna 17-letnia Australijka Jessica Watson zawinęła swym jachtem do portu w Sydney, kończąc jako najmłodsza osoba w historii samotny rejs dookoła świata.
- 2011 – W Hiszpanii powstał ruch Indignados.
- 2012 – François Hollande został zaprzysiężony na urząd prezydenta Francji.
- 2014 – Joe Natuman został premierem Vanuatu.
- 2015 – W czasopiśmie „Science” ukazał się artykuł o odkryciu stałocieplności u pierwszej znanej ryby – strojnika (Lampris guttatus).
- 2017 – Édouard Philippe został premierem Francji.
- 2020 – Podczas rutynowego lotu na Florydzie rozbił się myśliwiec F-22 Raptor, którego pilot zdołał się bezpiecznie katapultować.
- 2022 – Tytus Brandsma, César de Bus, Karol de Foucauld, Maria Dominika Mantovani, Alojzy Maria Palazzolo, Łazarz Pillai, Anna Maria Rivier, Maria Franciszka Rubatto, Justyn Maria Russolillo i Karolina Santocanale zostali kanonizowani przez papieża Franciszka.