Gniotowate
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Gniotowate (Gnetaceae) – monotypowa rodzina z rzędu gniotowców (Gnetales). Należy tu jeden rodzaj – gniot (Gnetum L.) z 43 gatunkami[5]. Rośliny te występują w strefie międzyzwrotnikowej osiągając największe zróżnicowanie w Azji południowej i południowo-wschodniej[6] (najbardziej rozpowszechniony tamtejszy gatunek – Gnetum gnemon sięga po północne krańce australijskiego stanu Queensland i Vanuatu[7]). Cztery gatunki rosną w lasach równikowych środkowo-zachodniej Afryki[8] i 10 w tropikach Ameryki Południowej[7] (głównie w Amazonii)[9]. Większość przedstawicieli rodziny rośnie w niżowych wilgotnych lasach równikowych, czasem na skrajach lasów, na sawannie, w okresowo zalewanych zbiorowiskach nadrzecznych[10].
Gnetum gnemon | |||
Systematyka[1][2][3] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Rząd | |||
Rodzina |
gniotowate | ||
Nazwa systematyczna | |||
Gnetaceae Blume Nov. Pl. Expos.: 23. Aug-Dec 1833[4] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Gnetum L. (1767)[4] | |||
Zasięg | |||
|
Rośliny te w wyniku konwergencji bardzo przypominają okrytonasienne m.in. budową liści, przebiegiem zapłodnienia, owadopylnością, obecnością naczyń przewodzących w drewnie[11]. Wiele gatunków ma duże znaczenie użytkowe, głównie jako rośliny jadalne i włóknodajne. Gnetum gnemon ma jadalne liście i nasiona, po roztarciu dające mąkę służącą m.in. w Indonezji do wyrobu krakersów emping. Wykorzystywane są włókna z łyka tego i kilku gatunków występujących na Nowej Gwinei[11][9]. Ze względu na trwałość stosowane są do wyrobu sieci, sznurów, toreb[9]. Drewno G. gnemon używane jest jako konstrukcyjne[9]. Jadalne liście i bulwy mają gatunki afrykańskie (G. africanum i G. buchholzianum)[11] (zbierane są ze stanu dzikiego, szatkowane i spożywane po zagotowaniu lub zmieszaniu z olejem palmowym lub masłem orzechowym[9]), G. costatum ma jadalne liście, nasiona i kwiatostany[11].
Nazwa Gnetum pochodzi od malajskiej nazwy rośliny Gnetum utan zarejestrowanej przez Georga Rumphiusa w Herbarium Amboinense z 1741[9]. W XIX wieku stosowano polskie nazwy zwyczajowe „gnet” i „gniot”, w literaturze botanicznej XX wieku rozpowszechniła się tylko ta druga forma[uwaga 1].