III wojna karlistowska
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
III wojna karlistowska (nazywana też II wojną karlistowską[1]) – wojna domowa w Hiszpanii, toczona w latach 1872–1876 pomiędzy liberałami a karlistami. Ci pierwsi kontrolowali rząd centralny i większość kraju, początkowo w ramach monarchii liberalnej, potem w ramach republiki, a na końcu w ramach odrestaurowanej monarchii burbońskiej. Ci drudzy trwale kontrolowali kilkuprocentowy fragment terytorium Hiszpanii, ograniczony głównie do części Nawarry i Baskonii; na pozostałym terenie prowadzili wojnę o charakterze manewrowym i partyzanckim. Z około 50 prowincjonalnych stolic opanowali jedynie dwie, i to na kilka dni: Cuencę i Albacete; ich długotrwałe oblężenia Pampeluny i Bilbao zakończyły się niepowodzeniem. Karliści nigdy poważnie nie zagrozili władzy rządu, który jednak przez lata ani nie był w stanie zlikwidować ich państwa na terenie baskijsko-nawarskim, ani stłumić odradzającej się ruchawki na pozostałych obszarach, głównie w Katalonii i Lewancie. Dopiero w roku 1875 armia rządowa spacyfikowała północno-wschodnią część kraju, w ciągu kilku następnych miesięcy odzyskując kontrolę nad Baskonią i Nawarrą.
Mapka konfliktu | |||
Czas |
1872–1876 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Wynik |
zwycięstwo sił rządowych | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
brak współrzędnych |
Aczkolwiek podczas wojny dużą rolę mobilizacyjną odgrywały hasła dynastyczne i ustrojowe, to jej zasadniczym wątkiem było starcie nurtów rewolucyjnych i ruchu kontr-rewolucyjnego. Rząd kontrolowany był przez kręgi reprezentujące liberalizm w warstwie ideologicznej, kapitalizm w warstwie gospodarczej, a burżuazję w warstwie społecznej. Karliści sprzeciwiali się zmianom opowiadając się za tradycjonalistyczną wizją państwa i społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem centralnej roli religii w życiu publicznym, wspólnotowych typów gospodarki rolnej i luźnej organizacji państwowej. Liberałowie mogli liczyć przede wszystkim na stosunkowo wąskie kręgi miejskiej burżuazji, nieliczne w kraju zacofanym i w przeważającej części rolniczym. Karliści opierali się na średnim chłopstwie, silnym na północy kraju ale niemal nieobecnym na południu. Nie udało im się przenieść ciężaru wojny poza tereny baskijsko-nawarskie i katalońsko-lewantyńskie; nie udało im się również wykorzystać wewnętrznych sprzeczności w obozie liberalnym, rozdartym między monarchistami, republikanami a federalistami. Po okresie chaosu liberałowie zrezygnowali z haseł radykalnych; dzięki przekształceniu się w umiarkowany obóz prawa i porządku przyciągnęli arystokrację i ziemiaństwo. Wykorzystali również swoją dominację w podstawowych strukturach państwa: armii i administracji. W rezultacie powstanie karlistów wypaliło się, a w Hiszpanii umocniła się swoista wersja oligarchicznego kapitalizmu.