Księgi rodów szlacheckich
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Księgi rodów szlacheckich (ros. Дворянские родословные книги) – spisy, zawierające wykazy rodów szlacheckich poszczególnych guberni Cesarstwa Rosyjskiego.
Wpisanie do takiej księgi oznaczało prawo do korzystania z przywilejów szlacheckich. Każda gubernia w państwie posiadała własną księgę rodów szlacheckich. Przepisy prawne o założeniu i prowadzeniu takiej księgi były regulowane przez Generalny przywilej dla szlachty (ros. Грамота на права, вольности и преимущества благородного российского дворянства), wydany przez Katarzynę II w 1785 roku[1]. Przedtem szlachta posługiwała się herbarzem.
Prace nad księgami rodów szlacheckich w poszczególnych guberniach prowadziły specjalne komisje, tzw. szlacheckie zjazdy poselskie, w skład których wchodzili posłowie powiatowi na czele z gubernialnym przewodniczącym szlachty. Za podstawę do swojej pracy komisje brały alfabetyczne spisy szlachty dziedzicznej, przedłożone przez powiatowych przewodniczących szlachty. Każdy ród był rozpatrywany z osobna. Badano całą dokumentację, na podstawie której poszczególne nazwiska były wnoszone do herbarzy. W rachubę wchodzili tylko przedstawiciele szlachty dziedzicznej. Osoby, które otrzymały szlachectwo osobiste, nie były uwzględniane.
Księga rodów szlacheckich składała się z sześciu części[2]. W każdej znalazły się rody z określonych kategorii szlacheckich[3].
- Dziedziczne rody szlacheckie, tj. te, które dysponowały potwierdzeniem nadania szlachectwa przez cesarza oraz własny herb i pieczęć.
- Szlachta wojskowa, tj. oficerowie, poczynając od stopnia ober-oficera (niższy stopień oficerski), którzy za Piotra I otrzymali szlachectwo. Reforma Aleksandra II z 1856 roku ograniczyła tę kategorię do wyższych stopni oficerskich, poczynając od stopnia szóstego, tj. pułkownika.
- Szlacheckie rody, które zgodnie z Tabelą rang Piotra I plasowały się w granicach pierwszych ośmiu rang. Reforma z 1856 roku ograniczyła tę kategorię do szóstej rangi.
- Szlacheckie rody cudzoziemskie, mające nadane szlachectwo dziedziczne poza granicami Rosji.
- Rody, posiadające tytuł książęcy, hrabiowski, baronowski lub inny.
- Dawne rody szlacheckie, tj. te, które nie posiadały odpowiedniego dokumentu, potwierdzającego ich tytuł. Jedynym dowodem ich szlachectwa były wzmianki w średniowiecznych spisach dysponowanych przez nich posiadłości (tzw. столбовое дворянство).