Metoda nauczania – celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów^[1].

Dobór metod nauczania zależy od:

• wieku uczniów;
• treści nauczania;
• kwalifikacji i doświadczenia nauczyciela;
• czasu nauczania;
• celów i zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej;
• organizacji i środków, których zamierza użyć nauczyciel.

Elementy metod nauczania

Każda z metod nauczania zawiera dwa elementy:

• przygotowanie materiału nauczania,
• praca z uczniami.

Klasyfikacja metod nauczania

Ze względu na pojawianie się ciągle nowych metod, klasyfikacja nie jest ujednolicona.

Klasyfikacje według wybranych autorów opracowań pedagogicznych

Podział Czesława Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi:

• metody oparte na słowie: wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja, praca z książką;
• metody oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar;
• metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna, zajęć praktycznych;
• metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa itp.

Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia się Wincentego Okonia^[1]:

• metody asymilacji wiedzy – uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;
• metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy – uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów mikronauczanie, gry dydaktyczne;
• metody waloryzacyjne – uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne;
• metody praktyczne – uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.

Klasyfikacja Tadeusza Nowackiego:

• metody nauczania teoretycznego: wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie;
• metody nauczania praktycznego: rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja.

Klasyfikacja K. Kruszewskiego:

• metody słowne;
• metody oglądowe;
• metody praktyczne;
• metody gier dydaktycznych.

Klasyfikacje K. Grzesika:

• metody pisemne
• metody praktyczne
• metody teoretyczne
• metody słowne
• metody proste i złożone

Zmodyfikowany podział metod nauczania

Podział stosowany obecnie w opracowaniach pedagogicznych.

• Metody podające:
  • wykład informacyjny: służy do przekazywania informacji w sposób usystematyzowany;
  • pogadanka: rozmowa nauczyciela z uczniem w toku której nauczyciel przedstawia określone treści, stawia pytania a uczniowie odpowiadają;
  • opowiadanie: polega na przedstawieniu tematu o określonej akcji i w czasie; powinno być realizowane żywo i barwnie;
  • opis;
  • prelekcja;
  • anegdota;
  • odczyt;
  • objaśnienie lub wyjaśnienie.
• Metody problemowe:
  • wykład problemowy;
  • wykład konwersatoryjny;
  • klasyczna metoda problemowa;
• Metody aktywizujące:
  • metoda przypadków;
  • metoda sytuacyjna;
  • inscenizacja;
  • gry dydaktyczne:
    • symulacyjne;
    • decyzyjne;
    • psychologiczne;
  • seminarium;
  • dyskusja dydaktyczna:
    • związana z wykładem;
    • okrągłego stołu;
    • wielokrotna;
    • burza mózgów;
    • panelowa;
    • metaplan.
• Metody eksponujące:
  • film;
  • sztuka teatralna;
  • ekspozycja;
  • pokaz połączony z przeżyciem.
• Metody programowane:
  • z użyciem komputera;
  • z użyciem maszyny dydaktycznej;
  • z użyciem podręcznika programowanego.
• Metody praktyczne:
  • pokaz;
  • ćwiczenia przedmiotowe;
  • ćwiczenia laboratoryjne;
  • ćwiczenia produkcyjne;
  • metoda projektów;
  • metoda tekstu przewodniego;
  • seminarium;
  • symulacja.

Funkcje metod nauczania

Metody spełniają następujące funkcje:

• służą zapoznaniu uczniów z nowym materiałem;
• zapewniają utrwalenie zdobytej wiedzy;
• umożliwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania wiedzy.