Osobowość dyssocjalna
zaburzenie osobowości / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Osobowość dyssocjalna?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Osobowość dyssocjalna, antyspołeczne zaburzenie osobowości (ang. antisocial personality disorder, ASPD) – zaburzenie osobowości dotykające 2–3% każdego społeczeństwa, występujące częściej wśród mężczyzn niż kobiet (3:1).
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „psychopata”. Zobacz też: Psychopata (film). |
Klasyfikacje | |
ICD-10 |
F60.2 |
---|---|
DSM-IV |
301.7 |
MeSH |
Charakteryzuje się trwałym wzorcem lekceważenia i łamania norm społecznych oraz praw innych ludzi. Patologiczne zachowanie przejawia się także często w impulsywności, braku odpowiedzialności, niskiej empatii, skłonności do kłamstwa i nietrwałymi relacjami. Cechy te sprawiają, że osoby z osobowością dyssocjalną, częściej niż ogół społeczeństwa, wchodzą w konflikty z prawem (nawet 47% mężczyzn i 21% kobiet osadzonych w więzieniach spełnia kryteria diagnostyczne)[1][2]. Nie oznacza to, że wszyscy z zaburzeniem wchodzą w zatarg z prawem. W literaturze wyróżnia się kategorię tzw. „psychopatów odnoszących sukcesy” (ang. successful psychopaths), którzy pomimo bezwzględności w działaniu, potrafią powstrzymywać patologiczne zachowanie, tak aby uchronić się przed grożącymi konsekwencjami prawnymi. Osoby te mogą osiągać wielkie sukcesy w biznesie, nauce czy medycynie[3].
Wbrew mitom panującym w popkulturze, ASPD i psychopatia nie są dodatnio skorelowane z inteligencją (w rzeczywistości może występować nieduża, ujemna korelacja)[4][5].
Definicje podane w ICD-10 (osobowość dyssocjalna) i w DSM (antyspołeczne zaburzenie osobowości) traktowane są jak opisujące tożsame zaburzenie (w tym także psychopatię i socjopatię). Część badaczy i klinicystów uważa kategorię za zbyt heterogeniczną i postuluje o wyodrębnienie podtypów (przynajmniej dla psychopatii). Psychopatów, którzy mogą posiadać wiele cech antyspołecznego zaburzenia osobowości (np. impulsywność, brak poczucia odpowiedzialności, skłonność do łamania norm) ma wyróżniać specyficzny styl funkcjonowania interpersonalnego i emocjonalnego: powierzchowność w bliskich relacjach, chłód emocjonalny, brak wstydu i lęku, egocentryzm[1][3].
Podobnego rozróżnienia dokonuje Kazimierz Pospiszyl, dzieląc zaburzenie na typ impulsywny i kalkulatywny. Zaburzenie osobowości wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych (emocji, uczenia się i relacji interpersonalnych):
- deficyt lęku – defekt emocjonalny polegający na braku przyswajania odruchów moralnych i braku empatii;
- deficyt uczenia się – dominująca w typie impulsywnym niezdolność do uczenia się na błędach;
- upośledzenie związków – relacje oparte na przydatności innych do własnych celów, płytkie związki – dominujące w typie kalkulatywnym, ignorowanie konwencji społecznych;
- cierń psychopatyczny – zubożone życie psychiczne, kompensowane przez narcyzm – wyczulenie na przejawy niedoceniania[6].