Patogeny roślin
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Patogeny roślin, fitopatogeny – czynniki biotyczne (infekcyjne) wywołujące choroby roślin[1]. Mogą nimi być: wiroidy i wirusy wykorzystujące komórki roślinne podczas replikacji oraz organizmy o charakterze pasożytów: fitoplazmy, bakterie, pierwotniaki, lęgniowce zaliczane do królestwa Chromista, grzyby i rośliny pasożytnicze, korzystające z produktów fotosyntezy wytworzonych przez rośliny[2]. Bardzo rzadko fitopatogenami bywają glony[1]. Fitopatolodzy amerykańscy do patogenów roślin zaliczają również nicienie, są to jednak zwierzęta, i w Europie nie są zaliczane do fitopatogenów, lecz do szkodników[2].
Według ankiety przeprowadzonej wśród fitopatologów przez czasopismo "Molecular Plant Pathology" 10 najważniejszych patogenów bakteryjnych to[3]:
- Pseudomonas syringae pathovars
- Ralstonia solanacearum
- Agrobacterium tumefaciens
- Xanthomonas oryzae pv. oryzae
- Xanthomonas campestris pathovars
- Xanthomonas axonopodis pv. manihotis
- Erwinia amylovora
- Xylella fastidiosa
- Dickeya (dadantii oraz solani)
- Pectobacterium carotovorum (oraz P. atrosepticum)
10 najważniejszych patogenów wirusowych to[4]:
- Tobacco mosaic virus (TMV)
- Tomato spotted wilt virus (TSWV)
- Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV)
- Cucumber mosaic virus (CMV)
- Potato virus Y (PVY)
- Cauliflower mosaic virus (CaMV)
- African cassava mosaic virus (ACMV)
- Plum pox virus (PPV)
- Brome mosaic virus (BMV)
- Potato virus X (PVX).
10 najważniejszych patogenów grzybiczych to[5]:
- Magnaporthe oryzae
- Botrytis cinerea
- Puccinia sp.
- Fusarium graminearum
- Fusarium oxysporum
- Blumeria graminis
- Mycosphaerella graminicola
- Colletotrichum sp.
- Ustilago maydis
- Melampsora lini.
Choroby roślin znane były od dawna, jednakże nieznana była ich przyczyna. Po raz pierwszy jako ich sprawcę rozpoznano grzyby, one też stanowią największą grupę patogenów roślin. W 1807 r. Prevost opisał kiełkujące zardodniki grzyba na kiełkach pszenicy. Dzisiaj grzyb ten znany jest jako Tilletia caries. W 1861 r. Anton de Bary jako patogena powodującego zarazę ziemniaka opisał lęgniowca Phytophthora infestans, w 1882 r. T.J. Burrill zbadał, że czynnikiem wywołującym zarazę ogniową u drzew owocowych jest bakteria Ervinia amylovora. W 1892 r. Iwanowski, a w 1898 r. Beijerinck odkryli jeszcze znacznie mniejsze od bakterii fitopatogeny będące wirusami. Obecnie znamy już fitopatogeny wszystkich ważniejszych chorób roślin rolniczych, walka z nimi nadal jednak jest bardzo trudna[2].
Fitopatogeny infekując roślinę korzystają z wytworzonych przez nią substancji pokarmowych, są więc pasożytami. Kiedy jednak porównano rozmiary i masę patogenów z wielkością i masą ich żywicieli (roślin) stwierdzono, że w wielu przypadkach masa patogenów jest tak mała, w porównaniu do masy żywiciela, że nie mogą one w istotny sposób zmniejszyć jego zasobów pokarmowych i energetycznych. Niezrozumiałe stało się więc dlaczego powodują one tak poważną chorobę roślin, często prowadząca do ich obumarcia. Dopiero badania z zakresu biochemii i biologii molekularnej wykazały, że fitopatogeny powodują w organizmie roślin również inne szkody. Podczas infekcji i penetracji ich komórek uszkadzają je, co powoduje większe szkody, niż samo pobieranie substancji pokarmowych. Ponadto wiele bakterii i grzybów wydziela różne metabolity, w tym toksyny, które znacząco zaostrzają przebieg choroby. Patogeneza wywołanych przez fitopatogeny chorób roślin jest procesem bardzo złożonym[2].