Synkretyzm przypadków
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Synkretyzm przypadków, synkretyzm fleksyjny – zachodzące w językach fleksyjnych zjawisko przejmowania funkcji jednego przypadka deklinacji przez inny i będąca tego następstwem homonimia dwóch bądź kilku form fleksyjnych jednego leksemu. Dochodzi do tego na ogół na skutek zmian fonetycznych, w wyniku których formy obydwu przypadków stają się identyczne[1][2].
Przykładem synkretyzmu jest przejęcie funkcji ablatywu (odpowiadającego na pytanie skąd?) przez dopełniacz z przyimkiem (od kogo? od czego?) w językach słowiańskich, w wyniku czego liczba przypadków została zredukowana do siedmiu[3].
W synkretycznych formach fleksyjnych danego wyrazu następuje neutralizacja opozycji morfologicznych. W rezultacie zamiast oczekiwanych 14 (po siedem przypadków każdej liczby) mamy znacznie mniej formalnie różnych form fleksyjnych danego leksemu, np. paradygmaty rzeczownikowe mają w l. poj. nie więcej niż 6 różnych form, w l. mn. – nie więcej niż 5 różnych form[4].
Przypadek | l. poj. | l. mn. |
---|---|---|
Mianownik | pani | panie |
Dopełniacz | pani | pań |
Celownik | pani | paniom |
Biernik | panią | panie |
Narzędnik | panią | paniami |
Miejscownik | pani | paniach |
Wołacz | pani | panie |
Liczba pojedyncza – 2 różne formy, liczba mnoga – 5 różnych form, razem – 7.