Wincenty Kadłubek
kronikarz, kancelista i biskup krakowski / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Wincenty Kadłubek?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Wincenty Kadłubek (łac. Vincentius Cadlubkonis, Vincentius Kadlubek), mistrz Wincenty Kadłubek (łac. magister Vincentius Cadlubkonis) lub mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem (łac. magister Vincentius dictus Kadlubek) (ur. ok. 1150 w Kargowie lub Karwowie, zm. 8 marca 1223 w Jędrzejowie) – autor Kroniki dziejów Polski, uważany za jedną z najważniejszych postaci w dziejach literatury i historiografii polskiej; określany mianem „ojca kultury polskiej”; biskup krakowski[uwaga 1].
Biskup krakowski | |||
Wizerunek Kadłubka na pieczęci biskupiej z 1210 | |||
Data i miejsce urodzenia | |||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | |||
Miejsce pochówku |
Kaplica błogosławionego Wincentego Kadłubka w kościele cystersów w Jędrzejowie; | ||
Wyznanie | |||
Kościół | |||
Inkardynacja | |||
Prezbiterat |
przed 1189 | ||
Nominacja biskupia |
28 marca 1208 | ||
Sakra biskupia |
druga połowa 1208 | ||
| |||
|
Szkic olejny z 1845 roku do obrazu Aleksandra Lessera | |
Beatyfikacja | |
---|---|
Wspomnienie | |
Atrybuty |
pastorał, infuła u stóp[1] |
Patron |
diecezji sandomierskiej, diecezji kieleckiej, Sandomierza, Jędrzejowa |
Szczególne miejsca kultu |
Edukacja |
Szkoła katedralna krakowska, | ||
---|---|---|---|
Rodzice |
Stefan, imię matki nieznane; według tekstów hagiograficznych Bogusław i Benigna | ||
| |||
|
Zobacz w Wikiźródłach tekst Żywot błogosławionego Wincentego Kadłubka, Biskupa |
O jego życiu źródła średniowieczne przekazały niewiele informacji. Hagiograficzne żywoty Kadłubka, spisane dopiero w XVII wieku, uznawane są we współczesnej nauce za mało wiarygodne. Od XIX wieku toczą się wśród mediewistów spory – między innymi nad znaczeniem zagadkowego przydomka Kadłubek, pochodzeniem społecznym Wincentego, miejscem jego studiów, źródłami formacji intelektualnej i osobowości, szczegółami jego kariery politycznej oraz kościelnej, a także czasem i fazami pisania przez niego Kroniki.
Najprawdopodobniej pochodził z możnowładztwa małopolskiego, kształcił się we Francji i być może w Italii. Po powrocie do kraju pracował jako scholastyk w szkole katedralnej krakowskiej oraz kapelan książęcy Kazimierza Sprawiedliwego i Leszka Białego. Objął urząd prepozyta sandomierskiego, a następnie został wybrany biskupem krakowskim. Uczestniczył w obradach IV soboru laterańskiego. Pięć lat przed śmiercią zrezygnował ze sprawowania urzędu biskupa i osiadł w klasztorze cystersów w Jędrzejowie. W roku 1764 został ogłoszony błogosławionym Kościoła katolickiego.
Wincenty był pierwszym uczonym i pisarzem Polakiem. Jego prekursorska Kronika uważana jest za fundamentalny pomnik literatury narodowej, gdyż oddziałała w dużym stopniu – bezpośrednio lub pośrednio – na rozwój całej kultury polskiej. Pisząc traktat o dziejach własnego kraju, Kadłubek wprowadził do rodzimej tradycji, między innymi, dziedzictwo cywilizacyjne starożytnych Grecji i Rzymu, co stało się trwałym elementem kultury polskiej.
Praca Kadłubka była przez wieki powszechnie używana w szkolnictwie, a ponieważ w tekście Kroniki Wincenty pozostawił silne piętno własnych poglądów i osobowości, jego opowieści oraz opinie kształtowały świadomość historyczną i narodową Polaków. Zdania czy zwroty Kadłubka były przytaczane niezliczoną liczbę razy przez tak wielu autorów, że współcześnie używa się popularnych z niego cytatów często bez świadomości, że pochodzą one od mistrza Wincentego.
W XIX i XX wieku uczeni zanegowali wiarygodność tak zwanych podań wincentyńskich o początkach Polski, a także podważyli autorytet Kadłubka jako rzetelnego historyka. Jednocześnie bardzo wysoko ocenili jego umiejętności literackie, wiedzę prawniczą, retoryczną czy filozoficzną. Ich badania wykazały, że Wincenty był przedstawicielem XII-wiecznej szkoły dziejopisarskiej, która wykład historii pojmowała nie jako relację o faktach, ale zestawienie i objaśnienie literackich przykładów. Celem takiego zestawienia było wyjaśnienie czytelnikowi współczesnej mu rzeczywistości poprzez aktualizujący historię morał. Zdaniem badaczy europejskich Kadłubek był jednym z najważniejszych przedstawicieli humanizmu chrześcijańskiego końca XII i początku XIII wieku.
Szczególną rolę odegrała w dziejach Polski myśl polityczna Wincentego. Był on twórcą określenia państwa polskiego mianem Rzeczypospolitej. Według niego Polska nie była własnością monarchy, lecz społeczeństwa rządzącego się prawem stanowionym i wybierającego sobie władców. Tak rozumiana Rzeczpospolita powinna stać się – według Kadłubka – ojczyzną ludzi wolnych, bronioną męstwem swych obywateli, tworzących jeden naród. Całe jego dzieło to traktat historyczny, w którym udowadnia tezę, że najważniejszą wartością w życiu każdego człowieka i całej społeczności jest dobro ojczyzny oraz próbuje odpowiedzieć na pytanie, sformułowane na pierwszych kartach Kroniki: pod kim zaczęło się dzieciństwo naszych konstytucji?