Luna
satellite naturali de sa Terra / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sa Luna (simbulu astronomicu: ) est s'ùnicu satelliti naturali de sa Terra, su segundu satelliti de su Sistema Solari po densidadi (agoa de Io), su de cincu po mannesa e su prus mannu apetus a su praneta de cosa sua. Oi si pensat chi sa Luna s'est formada po mori de unu atumbu catastròficu intra sa Terra e unu praneta mannu circa cummenti a Marte, chi is scientziaus nant Theia, agiumai 4,6 milliardus de annus fait, mancai cancunu naressit siat prus bècia.
Articulu in campidanesu
Tenit unu volumi de 0,0203 bortas de su volumi de sa Terra, est a nai agiumai una parti de cincuanta, una massa chi est su 1,23%, e s'aceleratzioni de gravidadi in sa superfitzi cosa sua est de 1,62 m/s2, agiumai una de ses partis de sa de sa Terra.[1]
Sa Luna est in rodatzioni sìncrona cun sa Terra, est a nai chi ddi ammustrat sempri sa propia faci. Est su segundu corpus celesti prus luxenti me in su celu de sa Terra. Mancai pàrriat crara po mori de su celu nieddu a ingìriu, su colori de cosa sua est scuru meda, agiumai cummenti s'asfaltu. A pitzu de issa si podint biri logus prus iscurus, tzerriaus maria (dae su latinu po mari), terras prus artas a crateris de atumbu.
Sa Luna est atesu agiumai 384 402 km dae sa Terra, in una òrbita ellìtica de 27,321 dies terrestras. S'atratzioni gravidatzionali de cosa sua a pitzu de sa Terra causat fenòmenus cummenti is mareas. Su fatu chi sa mannesa angulari de cosa sua siat agiumai sa propia de sa de su Soli causat su fenòmenu de is eclissis solaris, ma custu no at continuai po sempri: sa gravidadi de sa Luna fait rallentai sa Terra andendi prus atesu issa e totu, e in su benidori at a essi prus atesu de cantu siat oi, parrendi prus pitica in celu.
Sa Luna est s'unicu corpus de su celu bisitau dae is umanus, e at tentu e tenit grandu importàntzia po totus is culturas umanas fintzas dae s'antichidadi