Vilajeti shqiptar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Vilajeti shqiptar ishte një vilajet i parashikuar i Perandorisë Osmane në Gadishullin Ballkanik Perëndimor, i cili do të përfshinte katër vilajetet osmane me popullsi të konsiderueshme etnike shqiptare Vilajeti i Kosovës, Vilajeti i Shkodrës, Vilajeti i Manastirit dhe Vilajeti i Janinës. Në disa propozime përfshiu edhe Vilajetin e Selanikut.[1][2][3] Krijimi i Vilajetit u konfirmua në shtator 1912, por negociatat u ndërprenë një muaj më vonë në tetor me fillimin e Luftës së Parë Ballkanike. Planet për një vilajet shqiptar humbën me copëtimin e Shqipërisë.
Një supervilajet i veçantë shqiptar ishte pjesë e agjendës së shumë organizatave dhe shoqërive shqiptare që nga viti 1877, gjatë periudhës së njohur si Rilindja Kombëtare Shqiptare. Krijimi i një vilajeti të tillë u ra dakord midis kryengritësve shqiptarë dhe përfaqësuesve të autorizuar të qeverisë osmane më 4 shtator 1912, pas revoltës shqiptare të vitit 1912. Megjithatë, menjëherë pas kësaj marrëveshje, shpërtheu Lufta e Parë Ballkanike dhe pjesa më e madhe e territorit të mbetur evropian të Perandorisë Osmane u pushtua nga shtetet anëtare të Lidhjes Ballkanike. Pasi ushtria e Mbretërisë së Serbisë pushtoi Shkupin, Ismail Qemali ftoi një grup shqiptarësh nga të katër vilajetet osmane që ishin dakorduar të bashkoheshin në Vilajetin Shqiptar, për të marrë pjesë në një Kongres mbarëshqiptar në Vlorë. Atje ata shpallën pavarësinë më 28 nëntor 1912 dhe krijuan Qeverinë e Përkohshme të Shqipërisë.
Të njëjtat territore pretendoheshin nga kombet e rajonit që tashmë e kishin ngritur zhvillimin e tyre kombëtar në shtetësi të pavarur: vilajeti i Shkodrës u pretendua nga serbët dhe malazezët, vilajeti i Kosovës nga serbët, malazezët dhe bullgarët, vilajeti i Manastirit nga serbët, grekët dhe bullgarët dhe Vilajeti i Janinës nga grekët.[4] Pak javë pas fillimit të Luftës së Parë Ballkanike, pjesa më e madhe e territoreve të destinuara për Vilajetin Shqiptar ishte në duart e shteteve anëtare të Lidhjes Ballkanike,, si bashkëpronësi.[5] Kufijtë përfundimtarë midis anëtarëve të Lidhjes Ballkanike dhe Principatës së re të Shqipërisë u vendosën nga traktatet e Londrës dhe Bukureshtit, dhe u shpërfillën kufijtë e Vilajetit të propozuar shqiptar, duke lënë popullsi të konsiderueshme shqiptare të jetonin jashtë shtetit-komb shqiptar të sapokrijuar.