Ada Lovelace
From Wikipedia, the free encyclopedia
Augusta Ada King, Lovelace grafinyasi (talaffuzi: Ada Lavleys 1815-yil 10-dekabr- 1852-yil 27-noyabr) ingliz matematiki va yozuvchisi boʻlib, asosan Charles Babbagetomonidan taklif qilingan mexanik umumiy maqsadli kompyuter — Analitik dvigatel ustidagi ishi bilan tanilgan. U mashinaning sof hisob-kitoblardan tashqari birinchi boʻlib ilovalarga ega ekanligini tan olgan va bunday mashina tomonidan amalga oshirilishi moʻljallangan birinchi algoritmni nashr etgan.[1] Natijada, u birinchi kompyuter dasturchisi sifatida tanilgan.[2]
Ada Lovelace | |
---|---|
Tavalludi |
Augusta Ada Byron 10-dekabr 1815-yil London, Angliya |
Vafoti |
27-noyabr 1852-yil(1852-11-27) (36 yoshda) London, Angliya |
Fuqaroligi | United Kingdom of Great Britain and Ireland |
Turmush oʻrtogʻi | William King-Noel, Lovelacening 1-grafi |
Bolalari | Viscount Ockham, Anne Blunt, Ralph King-Milbanke |
Otasi | Bayron Jorj Noel Gordon |
Onasi | Anne Isabella Byron |
Veb-sayti | Signatur Ada Lovelace.PNG |
Ada Byron shoir Lord Bayron va matematik Ledi Bayronning yagona qonuniy farzandi edi.[3] Bayronning boshqa barcha bolalari boshqa ayollardan nikohsiz tugʻilgan.[4] Ada tugʻilganidan bir oy oʻtgach, Bayron xotinidan ajralib, Angliyani abadiy tark etgan. Toʻrt oy oʻtgach, u „Sening yuzing onangga oʻxshaydimi, mening goʻzal farzandim! ADA! uyim va yuragimdagi yagona qizimi?“ deb yozgan sheʼrining bosh qismida.[5] U Ada sakkiz yoshligida Gretsiyada vafot etdi. Uning onasi qattiqoʻl boʻlib, Adaning matematika va mantiqqa boʻlgan qiziqishini kuchaytirish orqali otasining aqldan ozishini qizida rivojlanishiga yoʻl qoʻymaslikka harakat qildi. Shunga qaramay, Ada ikki oʻgʻliga Bayron va Gordon ismlarini qoʻyib, unga qiziqib qoldi. Oʻlimidan soʻng uning iltimosiga koʻra otasining yoniga dafn qilindi. Ada bolaligida tez-tez kasal boʻlsa ham, oʻqishni astoydil davom ettirgan. U 1835-yilda William Kingga turmushga chiqdi. 1838-yilda King Lovelace grafi etib tayinlandi, Ada shu tariqa Lovelace grafinyasiga aylandi.
Uning taʼlim va ijtimoiy xizmatlari uni Andrew Crosse, Charles Babbage, Sir David Brewster, Charles Wheatstone, Michael Faraday va yozuvchi Charles Dickens, kabi olimlar bilan aloqada boʻlishiga olib keldi. Ada oʻzining yondashuvini „poetik fan“ va oʻzini „tahlilchi (va metafizik)“ deb taʼriflar edi.
U oʻsmirligida (18 yosh) uning matematik qobiliyatlari uni „kompyuterlarning otasi“ sifatida tanilgan britaniyalik matematik Charles Babbage bilan uzoq muddatli hamkorlik va doʻstligiga olib keldi. U Babbagening „Analitik dvigatel“ ishiga qattiq qiziqib qoldi. Lovelace u bilan birinchi marta 1833-yil iyun oyida ularning umumiy doʻsti va Lovelacening shaxsiy oʻqituvchisi Mary Somerville orqali uchrashdi.
1842 — 1843-yillarda Ada italiyalik harbiy muhandis Luigi Menabrea Analitik dvigatel haqidagi maqolani tarjima qilib, uni oddiygina „Eslatmalar“ deb nomlangan batafsil qaydlar toʻplami bilan toʻldirdi. Lovelacening eslatmalari kompyuterlarning dastlabki tarixida muhim ahamiyatga ega boʻlib, unda koʻpchilik birinchi kompyuter dasturi deb hisoblaydigan dastur, yaʼni mashina tomonidan amalga oshirish uchun moʻljallangan algoritmni oʻz ichiga oladi. Boshqa tarixchilar bu nuqtai nazarni rad etadilar va Babbagening 1836/1837-yillardagi shaxsiy eslatmalarida dvigatel uchun birinchi dasturlar borligini taʼkidlashadi.[6] U kompyuterlarning shunchaki hisoblash yoki raqamlarni maydalashdan tashqariga chiqish qobiliyati haqida tasavvurni ishlab chiqdi, shu bilan birga koʻpchilik, shu jumladan Babbagening oʻzi ham faqat shu imkoniyatlarga eʼtibor qaratdi. Uning „sheʼriy ilm“ga boʻlgan tafakkuri uni analitik vosita (uning eslatmalarida koʻrsatilganidek) haqida savollar berishga undadi, bunda odamlar va jamiyat hamkorlik vositasi sifatida texnologiya bilan qanday bogʻliqligini oʻrgandi.[4]