Bombey Prezidentligi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Bombey prezidentligi yoki Bombey viloyati, shuningdek, Bombey va Sind (1843-1936-yillarda) deb ataladi, Britaniya Hindistonining maʼmuriy boʻlinmasi (viloyati) boʻlib, poytaxti Bombayning yetti oroli ustidan joylashgan shaharda joylashgan. Birinchi materik hududi Konkan viloyatida Basseyn shartnomasi (1802-yil) bilan qoʻlga kiritilgan. Mahabalesvar yozgi poytaxt boʻlgan edi.
Bombey provinsiyasi oʻzining 1661-yil 11-mayda Angliya qiroli Charles II tomonidan 1668-yil 27-martdagi Qirollik Xartiyasiga binoan Sharqiy Hindiston kompaniyasiga haq evaziga ijaraga olingan Bombey shahridan boshlangan. Portugaliyalik Ioann IV ning qizi portugal malikasi bilan nikoh shartnomasi boʻyicha Ketrin Braganzaning qirollik sovgʻasi. Angliya Sharqiy Hindiston kompaniyasi oʻzining Gʻarbiy Hindistondagi shtab-kvartirasini ishdan boʻshatilgandan soʻng Kambay koʻrfazidagi Surat shahridan 1687-yilda nisbatan xavfsiz Bombey bandargohiga koʻchirdi. Ost-Hindiston kompaniyasi milliylashtirilgach, viloyat Pittning Hindiston qonuni orqali Britaniya Hindistonining boshqa qismlari bilan birga toʻgʻridan-toʻgʻri boshqaruv ostiga olingan. Anglo-Mahratta urushlaridan soʻng kompaniya tomonidan yirik hududiy xaridlar amalga oshirildi, oʻshanda Peshvaning butun hukmronliklari va Gaekvadning taʼsir doirasi 1818-yilgacha bosqichma-bosqich Bombey prezidentligiga qoʻshilgan. Aden, shu jumladan Sokotra 1839-yilda Bombey ostiga qoʻyildi, Sind 1843-yilda Haydarobod jangida Talpur sulolasini magʻlub etgandan soʻng kompaniya tomonidan qoʻshib olindi.
Bombay provinsiyasi hozirgi Gujarat shtatini, Maxarashtra shtatining gʻarbiy uchdan ikki qismini, jumladan Konkan, Desh va Kandesh viloyatlarini hamda Hindistonning shimoli-gʻarbiy Karnataka shtatini oʻz ichiga olgan, shuningdek, Pokistonning Sind viloyati (1847-1935-yillar) va Yamandagi Aden (1839-1932-yillar) ham kirgan[1]. Prezidentlik okruglari va provinsiyalari toʻgʻridan-toʻgʻri Britaniya hukmronligi ostida, mahalliy yoki knyazlik shtatlarining ichki boshqaruvi esa mahalliy hukmdorlar qoʻlida edi. Biroq prezidentlik knyazlik shtatlarini himoya qilishni va ular bilan Britaniya munosabatlarini siyosiy idoralar orqali boshqardi. Bombey prezidentligi va Bengaliya prezidentligi va Madras prezidentligi Janubiy Osiyodagi Britaniya hokimiyatining uchta asosiy markazi edi[2].