Kondor operatsiyasi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Kondor operatsiyasi (ispancha: Operación Cóndor) — 1970-1980-yillarda Janubiy Amerikaning bir qator mamlakatlarida siyosiy muxolifatni (asosan kommunistlar va sotsialistlar) taʼqib qilish va yoʻq qilish kampaniyasi. Kampaniya Chili, Argentina, Urugvay, Braziliya, Paragvay, Boliviyaning diktator rejimlari tomonidan AQSh razvedka idoralari koʻmagida amalga oshirilgan.
Ushbu davlatlarning maxfiy xizmatlari kelishilgan holda harakat qilib, muxolifat vakillarini oʻgʻirlash, qiynoqqa solish va qisqa muddatda qatl qilishni (xususan, mashhur „oʻlim parvozlari“) uyushtirdilar. Taniqli siyosatchilar, diplomatlar va jamoat arboblari qurbon boʻlishdi. Umuman olganda, turli maʼlumotlarga koʻra, oʻsha yillarda 40 mingdan 60 minggacha odam terror qurboni boʻlgan: 30 ming argentinalik, 3 ming perulik, 3 mingdan ortiq chililik, 160 paragvaylik, 150 boliviyalik, 140 urugvaylik va 6 ekvadorlik[1][2][3][4].
1992-yilda paragvaylik huquq himoyachisi Martin Almada diktatura rejimining dissidentlari va muxoliflarini yoʻq qilish bilan bogʻliq dosyelar, hisobotlar va boshqa maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan terror arxivlarini topdi.
2001-yilda bir qator inson huquqlari tashkilotlari AQShning sobiq davlat kotibi Genri Kissingerni Kondor operatsiyasiga aloqadorlikda ayblab, sudga bergan edi. Jinoiy tergovni boshqaradigan argentinalik sudya Kissinger potensial gumondor va hatto ayblanuvchi ekanligini aytdi. Kissinger tergovchi tomonidan soʻroqqa chaqirilgandan soʻng darhol Fransiyani tark etdi va Braziliyaga borishdan bosh tortdi.