Sitsiliyani musulmonlar bosib olishi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Musulmonlarning Sitsiliyani zabt etishi 827-yil iyunda boshlanib, 902-yilda oroldagi soʻnggi yirik Vizantiya qoʻrgʻoni Taormina qulashiga qadar davom etdi. Alohida qalʼalar 965-yilgacha Vizantiya qoʻlida qolgan boʻlsa-da, orolni 11-asrda Normannlar bosib olgunga qadar musulmonlar hukmronligi ostida boʻldi.
Sitsiliyani musulmonlar bosib olishi | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Musulmonlarning ilk istilolari va Arab — Vizantiya urushlarining bir qismi | |||||||||
Sicily map.svg Sitsiliyaning topografik xaritasi | |||||||||
| |||||||||
Raqiblar | |||||||||
Vizantiya imperiyasi Qoʻllab turgan: Venetsiya Respublikasi |
Abbosiylar xalifaligi Ifriqiyadagi Agʻlobiylar amirligi Qoʻllab turgan: Kordova amirligi Neapol gersogligi | ||||||||
Qoʻmondonlar | |||||||||
"Balata" Giustiniano Participazio Theodotus † Alexios Mousele Constantine Kontomytes |
Euphemius † Asad ibn al-Furat Muhammad ibn Abu Javariy Asbagʻ ibn Vakil Abu Fihr Muhammad ibn Abdulloh Fadl ibn Yoqub al-Fazariy Abu Agʻlob Ibrohim Abu Agʻlob al-Abbos ibn al-Fadl ibn Yoqub al-Fazariy Xafaja ibn Sufyon Suvada ibn Xafaja Abul Abbos Abdulloh (II) Ibrohim II |
Sitsiliyaga 7-asrning oʻrtalaridan boshlab musulmonlar bostirib kirgan boʻlsa-da, bu yurishlar orol ustidan Vizantiya nazoratiga tahdid solmay, orolda asosan tinchlik hukm surgan. 827-yilda orol floti qoʻmondoni Euphemius Vizantiya imperatori Mixail IIga qarshi qoʻzgʻolon ko'targanida Ifriqiyaning Agʻlobiy amirlari uchun qulay imkoniyat paydo boʻldi. Imperiyaga sodiq kuchlar tomonidan magʻlubiyatga uchratilib, oroldan haydalgan Euphemius Agʻlobiylardan yordam soʻradi. Buni hududni kengaytirish va zaif harbiy tuzilmalar kuchlarini yoʻnaltirib, jihodni himoya qilish orqali islom ulamolarining tanqidlarini yengillashtirish imkoni deb bilgan Agʻlobiylar unga yordam berish uchun qoʻshin yubordi. Arablar orolga tushganidan koʻp oʻtmay Euphemius vazifasidan chetlatildi. Orolning markazi Sirakuzaga qilingan dastlabki hujum muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Musulmonlar Vizantiyaning qarshi hujumiga bardosh bera oldilar va bir nechta qalʼalar ustidan nazoratni saqlab qolishdi. 831-yilda Ifriqiya va Andalus qoʻshinlari birgalikda keyinchalik yangi musulmon viloyatining poytaxti boʻlgan Palermoni egallab olishdi.
Vizantiya hukumati mahalliy aholiga musulmonlarga qarshi kurashda yordam berish uchun bir necha ekspeditsiya yubordi. Biroq, bu qoʻshinlar sharqiy chegarada Abbosiylar va Egey dengizidagi Krit sarasenlariga qarshi kurash olib borish bilan mashgʻul boʻlib, keyingi oʻttiz yil davomida Vizantiya mulkiga deyarli qarshiliksiz bostirib kirgan musulmonlarni quvib chiqarish uzoq davom etmadi. Orol markazidagi kuchli Enna qalʼasi 859-yilda qoʻlga kiritilgunga qadar Vizantiyaning musulmon ekspansiyasiga qarshi asosiy qalʼasi boʻlgan. Qalʼaning qulashi ortidan musulmonlar orolning sharqiy qismlariga bosimlarni kuchaytirib, uzoq qamaldan keyin 878-yilda Sirakuzani egallab oldilar. Vizantiyaliklar bir necha oʻn yillar davomida orolning shimoliy-sharqiy qismidagi baʼzi qalʼalarni nazorat qilishdi va 11-asrgacha orol ustidan nazoratni qayta tiklash uchun bir qator harakatlar boshladilar, ammo Sitsiliyada musulmonlar hukmronligiga jiddiy qarshilik koʻrsata olmadilar. 902-yilda Vizantiyaning soʻnggi yirik qalʼasi Taorminaning egallanishi Sitsiliyani musulmonlar bosib olishini yakuniga yetkazdi.
Sitsiliya musulmonlar hukmronligi ostida gullab-yashnadi va oxir-oqibat Ifriqiyadan ajralib, yarim mustaqil amirlik boʻldi. Orolning musulmon jamoasi 1060-yillarda Norman istilosidan omon qolib, hatto Norman qirollari davrida ham gullab-yashnadi va oʻziga xos madaniy aralashmani yuzaga keltirdi. 1220-yillardagi muvaffaqiyatsiz qoʻzgʻolondan soʻng jamoa Luceraga surgun qilindi.