Tale — insanların həyatında bütün hadisələri qabaqcadan müəyyən edən fövqəltəbii qüvvə haqqında dini-idealist təsəvvürü ifadə edən anlayış. Qədim yunan mifologiyasında insanların və hətta allahların qisməti Tale ilahələrindən - moyralardan (romalılarda parkilərdən) asılı idi. Zaman keçdikcə Taleni dünyanı idarə edən ali ədalət (yunanlarda Tixe, Nemezida) kimi təsəvvür etməyə başlamışdılar. Xristianlıqda Tale ilahi bəsirət şəklində, ali qüvvə şəklində çıxış edir. Talenin allah qisməti olması haqqında təsəvvür müasir dinlərin hamısına xasdır (Fatalizm). Bəzi dini cərəyanlar (məsələn, katolisizim, pravoslavlıq) tale haqqında təsəvvürlərin fatalizmini allah yazısı, alın yazısının və insanın iradə azadlığının ekletik surətdə birləşdirilməsi vasitəsilə zəiflətməyə çalışırlar. Qeyri-fəlsəfi mənada Tale həmçinin insanın və ya bütöv xalqın həyatında hadisələrin gedişini ifadə etmək üçün işlədilir.
|
Yəhudi bayramları
Şabat • Roşaşana • Yom Kippur • Sukot |
Simhat Tora • Hanuka • Asara BaTevet |
Tu Bişvat • Purim • Pesah |
Şavuot • 9 Av • Şaloş Regalim |
Dini şəxsiyyətlər
Avraham • Moşe • Dvora • Rut • Şaul • David |
Şlomo • Eliyahu • İlel • Şamay • Raşi |
İbn Ezra • Rif • Ramban • Gersonides |
Saadia Gaon • Rambam |
Baal Şem Tov • Tosafistçiler |
Yosef Albo • Yosef Karo • Ovadia Yosef |
Musəvilik həyat tərzi
Brit Mila • Bar Mitsva • Şiduh • Evlilik |
Nida • Ad qoyma • Pidyon • Cənazə |
Dini rollar
Kohen • Haham • Hazan • Mohel |
Dayan • Maşgiah • Roş yeşiva • Gabay |
Şohet • Menaker • Kabar • Tokea |
Dini tikililər
Tapınak • Ağlama Duvarı |
Sinaqoq • Mikve |
Musevi Ayin sistemi
Musevi İbadetleri • Şahrit |
Minha • Arvit • Avdala |
Yəhudi dilləri
Afro-Asyatik
İbraniceler: İvritə · Samarit İvritcəsi · Yəmən İvritcəsi |
Aramiceler: Hulaula · Lişan Didan · Lişana Deni · Lişanid Noşan · Yəhudi Aramicəsi |
Arapçalar: Yəhudi ərəbcəsi · Yəhudi Bağdad ərəbcəsi · Yəhudi Mərakeş ərəbcəsi · Yəhudi İraq ərəbcəsi · Yəhudi Tripoli ərəbcəsi · Yəhudi Tunis ərəbcəsi · Yəhudi Yəmən ərəbcəsi |
Diğer: Kayla · Yəhudi Bərbəricəsi |
|
Hint-Avrupa
Cermen: Yeşiviş · Yidiş · Yingliş |
Roman: İtalkian · Katalanik · Ladino · Lusitanik · Şuadit · Yəhudi Araqoncası · Yəhudi Latincası · Zarfatik |
Hind-İran: Buhori · Cuhuri · Cidi |
Diğer: Knaanik · Yevanik |
|
|
Diğer
Kartveli: Gruzinik |
Dravid: Yəhudi Malayalamı |
|
Musəvi məzhəbləri
Yəhudilik |
Tutucu Musevilik • Ortodoks Musevilik |
Hasidizm |
Reformist Musevilik • Hümanist Musevilik |
Yeniden yapılanmacı (Rekonstrüksiyonist) Musevilik |
Musevi duaları
Şema • Amida • Alenu • Kal Nidre |
Kadiş • Alel • Ma Tovu • Kiduş |
Digər dinlərlə əlaqələr
Xristianlıq • Judeo-Hıristiyan |
Xristianlıq-Musəvilik əlaqələri • İslam |
Katolik • Musəvilik haqqında olan fikirlər |
Judeo-Islamic • Paganizm • İbrahimi |
|
| Bu məqalədəki məlumatların yoxlanılabilər olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |