گسترش ناتو
From Wikipedia, the free encyclopedia
ناتو یک اتحاد نظامی دربرگیرنده سی کشور اروپایی و دو کشور آمریکای شمالی است که یک سامانه پدافند جمعی را تشکیل میدهند. روند پیوستن به این پیمان بر پایه ماده ۱۰ پیمان آتلانتیک شمالی است که تنها راه فراخوانی را از «دیگر کشورهای اروپایی» و توافقات بعدی مجاز میداند. کشورهایی که مایل به پیوستن هستند باید الزامات خاصی را برآورده کنند و یک فرایند چندگامی شامل گفتگوی سیاسی و آمیزش نظامی را تکمیل کنند. روند پیوست توسط شورای آتلانتیک شمالی، نهاد سرپرست ناتو، وارسی میشود.
ناتو در سال ۱۹۴۹ با دوازده عضو بنیانگذار، پایهگذاری شد و با افزوده شدن یونان و ترکیه در سال ۱۹۵۲ به تندی گسترش یافت. آلمان غربی در سال ۱۹۵۵ با رد پیشنهاد بیطرفی در یادداشت استالین، در سال ۱۹۵۲ برای تسلیح دوباره آلمان غربی، به ناتو پیوست. این کار، اتحاد جماهیر شوروی را وادار کرد تا اتحاد امنیت جمعی خود را که به شکل غیررسمی پیمان ورشو نامیده میشود، در همان سال بر پا کند. اسپانیا کشور بعدی بود که در سال ۱۹۸۲ به ناتو پیوست. اتحاد جماهیر شوروی و ناتو، در سال ۱۹۹۰، به توافق رسیدند که آلمان متحد به خاطر عضویت آلمان غربی، با اعمال چارچوبها و محدودیتهایی در مورد استقرار نیروهای ناتو در خاک آلمان شرقی پیشین، به ناتو بپیوندد. انحلال اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ منجر به درخواست شماری از کشورهای پیشین پیمان ورشو و کشورهای پس از شوروی برای پیوستن به ناتو شد. این اتفاق اعتراض روسیه را، از این روی که این کشورها را در حوزه نفوذ خود میدید، برانگیخت.[1] در سال ۱۹۹۶، بیل کلینتون، رئیسجمهور ایالات متحده، از جمهوریهای پس از شوروی و کشورهای پیشین پیمان ورشو خواست تا به ناتو بپیوندند و گسترش ناتو را به بخشی برجسته از کانون سیاست خارجی خود تبدیل کرد.[2] کنوانسیون بن-پاریس پایانبخش اشغال آلمان توسط ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا در سال ۱۹۵۲ بود.
سه سال بعد، لهستان، مجارستان و جمهوری چک، در میان کشمکشهای زیاد در ناتو و مخالفت شدید روسیه، به ناتو پیوستند. چرخه گسترش بعدی با پیوست هفت کشور اروپای مرکزی و شرقی بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی و اسلوونی رخ داد. این کشورها برای آغاز مذاکرات عضویت در نشست پراگ در سال ۲۰۰۲ فراخوانده شدند و اندکی پیش از نشست استانبول در سال ۲۰۰۴ به ناتو پیوستند. آلبانی و کرواسی در ۱ آوریل ۲۰۰۹، پیش از نشست سران استراسبورگ-کهل در سال ۲۰۰۹ به ناتو پیوستند. تازهترین کشورهای عضوی که به ناتو پیوستهاند مونتهنگرو در ۵ ژوئن ۲۰۱۷ و مقدونیه شمالی در ۲۷ مارس ۲۰۲۰ هستند.
از سال ۲۰۲۲، ناتو سه کشور بوسنی و هرزگوین، گرجستان و اوکراین را که رسماً درخواست عضویت دادهاند، به رسمیت میشناسد.[3] پیوستن به ناتو موضوعی است که در چندین کشور دیگر بیرون از همایه (ائتلاف) از جمله فنلاند، ایرلند، مولداوی، صربستان و سوئد مورد بحث و کاوش است. در کشورهایی مانند اوکراین، پشتیبانی یا مخالفت با عضویت به انگارگان (ایدئولوژیهای) قومی-تیرهای و ملی گره خوردهاست. پیوست کشورهای بلوک شرق پیشین و کشورهای پس از فروپاشی شوروی در این همایه، باعث افزایش تنش میان ناتو و روسیه بودهاست. گسترش ناتو به سمت شرق یکی از انگیزههایی بود که ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه برای توجیه آفند روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ ارائه کرد.[4]