Poprawność językowa
własność tekstu polegająca na jego zgodności z zasadami językowymi / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Poprawność językowa?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Poprawność językowa – koncepcja powstała na gruncie preskryptywnego (normatywnego) podejścia do języka, które – w przeciwieństwie do podejścia deskryptywnego (opisowego) – nakazuje oceniać środki językowe pod względem ich dopuszczalności normatywnej[1] . Opiera się na konwencji społecznej i konsensusie panującym w danej wspólnocie językowej[1] [2]. Poprawność językowa tworzy fundamentalny składnik tzw. kultury języka[3].
Poprawność stanowi własność każdego tekstu językowego, zarówno mówionego, jak i pisanego[4] . Miano „poprawnych” przypisuje się zwykle środkom językowym o wysokim poważaniu wśród wykształconych warstw społeczeństwa, czyli z zasady tym elementom, które wchodzą w skład przyjętego języka standardowego[1] , objętym akceptacją przynajmniej w ramach jego normy potocznej[4] . Własność tę rozumie się również jako zgodność tekstu z obowiązującą kodyfikacją normy językowej[1] , bywa zatem określana także jako normatywność[5].
Rozwój preskryptywnych idei poprawnościowych jest związany z formowaniem się języków narodowych oraz nowoczesnymi ideologiami standaryzacyjnymi[6][7], konstytuującymi się na gruncie europejskim od XVI wieku[8][9]. Dużego znaczenia społecznego nabierają we współczesnych (zmodernizowanych) społecznościach językowych, w szczególności na półkuli północnej[10]. Pierwszym polskim słownikiem poprawnościowym, wydanym w tradycji normatywistycznej, był Słownik ortoepiczny (1937) Stanisława Szobera (od 1948 jako Słownik poprawnej polszczyzny)[11].
Poprawność językowa była przedmiotem zainteresowań gramatyki tradycyjnej, zapoczątkowanej przez starożytnych Greków[12]. Gramatyka tradycyjna koncentrowała się na języku pisanym, a środki mowy potocznej postrzegała w sposób krytyczny[12]. W nowoczesnym językoznawstwie do zagadnień poprawnościowych przykłada się stosunkowo niską wagę[2], zwłaszcza w teoriach zachodnich, podchodzących do zachowań językowych w sposób opisowy[13][14]. Zagadnienia związane z kulturą języka są często poruszane na gruncie językoznawstwa polskiego, m.in. ze względu na zainteresowanie kwestiami poprawnościowymi ze strony samych użytkowników polszczyzny i chęć dbałości o język[15].
Dzisiejsi badacze wskazują na mnogość odmian języka i społeczności językowych, wykluczając tym samym istnienie w języku absolutnych norm poprawności[16][17]. Zachodni językoznawcy – w ramach lingwistyki opisowej – odrzucają także założenie, jakoby typowi native speakerzy mogli operować swoim językiem „niepoprawnie”[18] lub nie przestrzegać reguł gramatycznych[19]. Zarówno dialekty standardowe, jak i niestandardowe są bytami usystematyzowanymi, choć diametralnie różnią się prestiżem i funkcją społeczną[20]. Reguł gramatyki przestrzega zasadniczo każdy rodowity użytkownik języka, lecz wariacja językowa sprawia, że rzeczywista mowa nieraz odbiega od konwencji języka standardowego[19]. Nawet w obliczu presji odmiany standardowej nie jest możliwe osiągnięcie pełnej jednolitości w zakresie użycia języka[21].
Procesy zmian językowych często kolidują z przyjętą koncepcją poprawności językowej, która uznaje istnienie pewnej ustalonej normy, a odstępstwa od niej piętnuje jako niepoprawne[22]. Kontrowersje wokół problematyki kultury czy poprawności językowej wynikają z faktu, że język podlega stałej ewolucji i wariacji[23]. Również normy języka standardowego, służące za wyznacznik „poprawności”, są zmienne w czasie i uzależnione od panującego konwenansu społecznego[19].