Зямля
плянэта Сонечнай сыстэмы / From Wikipedia, the free encyclopedia
Зямля́ — трэцяя ад Сонца плянэта Сонечнай сыстэмы. Найбуйнейшая з плянэт зямной групы і адзінае вядомае на цяперашні момант плянэтарнае цела, населенае жывымі істотамі. Плянэта ўтварылася каля 4,5 млрд гадоў таму назад і неўзабаве пасьля гэтага набыла свой адзіны натуральны спадарожнік — Месяц. Біясфэра Зямлі на працягу ўсёй гісторыі значна зьмянялася, зьмянялася ейная атмасфэра і іншыя асноўныя фізычныя ўмовы, якія дазволілі распаўсюджваньню арганізмаў, а таксама стварэньню азонавага слою ў атмасфэры, які разам з магнітным полем Зямлі заблякаваў шкоднае сонечнае выпраменьваньне, і дазволіў жывым арганізмам, якія ўтварыліся ў акіяне, выйсьці на зямную паверхню[6]. Фізычныя ўласьцівасьці Зямлі, а таксама ейная геалягічная гісторыя і арбіта, дазволілі жыцьцю захавацца.
- Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Зямля (неадназначнасьць).
Зямля | |||||||||||||
Абазначэньні | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Названа ў гонар | глеба, суша[d] і куля | ||||||||||||
Парамэтры арбіты | |||||||||||||
Эпоха {{{эпоха}}} | |||||||||||||
Апацэнтар | 152 100 000 км | ||||||||||||
Пэрыцэнтар | 147 100 000 км | ||||||||||||
Вялікая паўвось | 149 597 870 700 м і 149 598 023 ± 1 km | ||||||||||||
Сярэдні радыюс арбіты | 149 597 890 км | ||||||||||||
Эксцэнтрысытэт | 0,01671022 | ||||||||||||
Сыдэрычны пэрыяд | 365,24 д | ||||||||||||
Сяр. арбітальная хуткасьць | 29 785,9 м/с | ||||||||||||
Сярэдняя анамалія | 6,3 радыян | ||||||||||||
Нахіленьне | 0,00005 | ||||||||||||
Даўгата ўзыходнага кута | 6,087 радыян[1] | ||||||||||||
Аргумэнт пэрыцэнтра | 1,993 радыян[2] | ||||||||||||
Ёсьць спадарожнікам | Сонца | ||||||||||||
Спадарожнікі |
| ||||||||||||
Фізычныя характарыстыкі | |||||||||||||
Сярэдні радыюс | 6371,3 км | ||||||||||||
Экватарыяльны радыюс | 6378,14 км | ||||||||||||
Палярны радыюс | 6356,78 км | ||||||||||||
Акружына | 40 075 км | ||||||||||||
Плошча паверхні | 510 072 000 км²[3] | ||||||||||||
Аб’ём | 1,0832×1012 км³ | ||||||||||||
Маса | 5,9737×1024 кг | ||||||||||||
Сярэдняя шчыльнасьць | 5,515 г/см² | ||||||||||||
Гравітацыя на паверхні ля экватару | 9,766 м/с² | ||||||||||||
Другая касьмічная хуткасьць | 11 186 м/с[4] | ||||||||||||
Сыдэрычны пэрыяд | 23,934 | ||||||||||||
Нахіл восі | 23,45° | ||||||||||||
Альбэда | 0,434[5] і 0,306[5] | ||||||||||||
| |||||||||||||
Атмасфэра | |||||||||||||
Ціск на паверхні | 101325 Па | ||||||||||||
Склад |
|
Літасфэра Зямлі падзелена на некалькі сэгмэнтаў, або тэктанічных плітаў, якія мігруюць па паверхні. Каля 71% паверхні плянэты пакрыта акіянамі, якія зьмяшчаюць салёную ваду, а астатная частка складаецца з мацерыкоў і астравоў, якія маюць шмат азёраў і іншых крыніцаў вады. Полюсы Зямлі ў асноўным маюць ледніковае покрыва. Плянэта складаецца зь цьвёрдага жалезнага ўнутранага ядра, вадкага вонкавага ядра, якое зьяўляецца крыніцай магнітнага поля, і тоўстага пласта адносна цьвёрдай мантыі.
Зямля гравітацыйна ўзаемадзейнічае зь іншымі аб’ектамі ў космасе, асабліва з Сонцам і Месяцам. Падчас аднаго абароту па арбіце вакол Сонца, Зямля круціцца вакол сваёй восі 366,26 разоў, ствараючы такім чынам 365,26 сонечных дзён або адзін зорны год. Вось кручэньня Зямлі нахіленая на 23,4° ад пэрпэндыкуляру ейнай арбітальнай плоскасьці, ствараючы, такім чынам, сэзонныя ваганьні на паверхні плянэты з пэрыядам у адзін трапічны год[7]. Гравітацыйнае ўзаемадзеяньне Месяца зь Зямлёй стымулюе акіянскія прылівы, стабілізуе нахіл восі і паступова запавольвае кручэньне плянэты. Зямлі насяляюць разумныя істоты — людзі.