Сканд[1] (па-лацінску: Scandium), Sc — хімічны элемэнт III групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 21. Мяккі серабрыста-белы пераходны мэтал. У 1871 годзе Дзьмітры Мендзялееў прадказаў існаваньне сканду з хімічнымі ўласьцівасьцямі бору і назваў яго экабор (Eb)[2]. Упершыню вылучыў сканд у 1879 годзе швэдзкі навуковец Лярс Нільсан (Lars Fredrik Nilson) і назваў яго ад лацінскага «Scandia» ў гонар Скандынавіі. 31-е месца сярод іншых элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары (0,0026% паводле масы)[3]. Найбольш багаты скандам мінэрал тартвэйтыт. Радовішчы — у Нарвэгіі і на Мадагаскары.
Quick Facts Выгляд, Агульная інфармацыя ...
|
Выгляд |
|
Агульная інфармацыя |
Назва, сымбаль, атамны нумар |
Сканд, Sc, 21 |
Катэгорыя элемэнту |
Пераходныя мэталы |
Група, пэрыяд, блёк |
III, 4, d |
Адносная атамная маса |
44,955912 г·моль−1 |
Канфігурацыя электронаў |
[ Ar ] 3d1 4s2 |
Электронаў у абалонцы |
2 8 9 2
|
Фізычныя ўласьцівасьці |
Колер |
срабрысты |
Фаза |
Цьвёрдае цела |
Шчыльнасьць (пры п. т.) |
2,985 г·см−3 |
Тэмпэратура плаўленьня |
1541 °C |
Тэмпэратура кіпеньня |
2830 °C |
Структура крышталічнай краты |
hexagonal close-packed |
Магнэтызм |
парамагнетык |
Электрычны супор |
5,5×10-7Ω·м |
Цеплаправоднасьць |
(300 K) 16 Вт·м−1·K−1 |
Каэф. цеплавога расшырэньня |
(25 °C) 0,102 мкм·м−1·K−1 |
Модуль Юнга |
74 ГПа |
Уласьцівасьці атама |
Электраадмоўнасьць |
1,36 |
Энэргіі іянізацыі |
1-я: 633,1 кДж·моль−1 |
2-я: 1233 кДж·моль−1 |
3-я: 2389 кДж·моль−1 |
Атамны радыюс |
160 пм |
Радыюс Ван дэр Ваальса |
161 пм |
Іншыя характарыстыкі |
Нумар CAS |
7440-20-2 |
Найбольш стабільныя ізатопы |
Асн. артыкул: ізатопы |
іза |
% |
пэрыяд паўраспаду |
распад |
энэргія (МэВ) |
прадукты распаду |
45Sc | 100% |
45Sc зьяўляецца стабільным пры 24 нэўтронах |
|
|
Close
Прымяняецца ў электроніцы (каляровыя тэлевізары, флюарэсцэнтныя ды энэргазьберагальныя лямпы, элемэнты памяці), для вытворчасьці шкла. У сьвеце штогод вытвараецца ўсяго 50 кіляграмаў сканду[4]. Няма дакладных зьвестак, колькі сканду маецца ў зямной паверхні.