Diwydiant gwlân Cymru
From Wikipedia, the free encyclopedia
Un o ddiwydianau traddodiadol Cymru yw diwydiant gwlân Cymru. Mewn gwirionedd, o'r oesoedd canol hyd at ganol y bedwaredd ganrif ar bymtheg roedd yn un o'r pwysicaf. Ar ei anterth, gwisgwyd gwlanen Gymreig gan lowyr a gweithwyr dur yn ogystal â byddinoedd Dug Wellington.
Dichon fod cynhyrchu gwlân o gnu defaid yn weithgaredd economaidd yn y wlad ers canrifoedd lawer. Cafodd y "diwydiant bwthyn" hwnnw hwb mawr yn y 12g gyda sefydlu abatai'r Sistersiaid yng Nghymru. Un o brif weithgareddau economaidd yr abatai hyn, fu'n perchen tiroedd eang, oedd magu defaid a chynhyrchu gwlân.
Trwy gydol y cyfnod canoloesol, roedd y droell nyddu’n elfen yr un mor flaenllaw yn y cartref Cymreig ag a oedd yr aelwyd[1]. Fodd bynnag, cynhyrchwyd y gwlân ar gyfer gofynion lleol yn unig, a chawsant y gwlân hwn o’u diadelloedd eu hunain. Yn ystod teyrnasiad Harri II ac Edward III, cafodd mewnfudwyr o Fflandrys a ddaeth i Gymru ddylanwad mawr ar y cynhyrchiad gwlân, yn enwedig mewn ardaloedd fel Sir Benfro, Gŵyr a De Gwent. Dechreuwyd allforio unrhyw wlân crai a oedd yn weddill i Fflandrys.
yn y 18g a'r 19eg, tyfodd y diwydiant yng nghefn gwlad Cymru. Roedd gweu hosanau gwlân yn gymorth i nifer o deuluoedd amethyddol gael tipyn o bres dros y gaeaf, gyda'r merched a gwragedd yn gwneud y gwaith fel arfer. Un o'r canolfannau mawr oedd Meirionnydd, yn enwedig yn ardaloedd Y Bala a Dolgellau. Roedd canolfannau eraill erbyn y 1850au yn cynnwys ardal Y Drenewydd a Llanidloes ym Maldwyn, cefn gwlad Llangollen, tref Aberhonddu, yr ardal o gwmpas Castellnewydd Emlyn a Llanbedr Pont Steffan yn ne Ceredigion ac ardal Caerfyrddin. Yn wir, ystyriwyd y Drenewydd fel ‘Leeds Cymru’ ar ddechrau’r bedwaredd ganrif ar bymtheg, a galwyd dyffryn Teifi yn 'Huddersfield Cymru'.[2]