Κρυοηφαίστειο
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ένα κρυοηφαίστειο (μερικές φορές ανεπίσημα ονομάζεται παγοηφαίστειο και γενικότερα γνωστό ως κρυοηφαιστεισμός) είναι ένας τύπος ηφαιστείου από το οποίο εκρήγνυνται πτητικά όπως νερό, αμμωνία ή μεθάνιο σε ένα ακραίο περιβάλλον που βρίσκεται στο σημείο πήξης τους ή ακόμα χαμηλότερα, ουσιαστικά αναπαράγοντας το τυπικό είδος ηφαιστείου λάβας που παρατηρείται στη Γη με υγρά και παγωμένα πτητικά που δρουν ως γεωλογικές αλληγορίες σε λιωμένο και στερεό βράχο αντίστοιχα.[2] Συλλογικά αναφερόμενες ως κρυόμαγμα, κρυόλαβα ή πάγο-ηφαιστειακό τήγμα,[2] αυτές οι ουσίες είναι συνήθως υγρές και μπορούν να σχηματίσουν λοφία, αλλά μπορεί επίσης να είναι σε μορφή ατμού. Μετά την έκρηξη, το κρυόμαγμα αναμένεται να συμπυκνωθεί σε στερεή μορφή όταν εκτεθεί στην πολύ χαμηλή θερμοκρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος. Τα κρυοηφαίστεια ενδέχεται να σχηματιστούν σε παγωμένους δορυφόρους και άλλα αντικείμενα με άφθονο νερό πέρα από τη γραμμή χιονιού του Ηλιακού Συστήματος (όπως ο Πλούτωνας[3]). Ορισμένα χαρακτηριστικά έχουν αναγνωριστεί ως πιθανά κρυοηφαιστεια στον Πλούτωνα, τον Τιτάνα, και τη Δήμητρα, και ένα υποσύνολο θόλων στην Ευρώπη μπορεί να έχει κρυοηφαιστειακή προέλευση.[4][5] Επιπλέον, αν και δεν είναι γνωστό ότι σχηματίζουν ηφαίστεια, έχουν παρατηρηθεί θερμοπίδακες πάγου στον Εγκέλαδο και ενδεχομένως στον Τρίτωνα.
Μια πιθανή πηγή ενέργειας σε ορισμένα σώματα του Ηλιακού Συστήματος για την τήξη των πάγων και την παραγωγή κρυοηφαιστείων είναι η παλιρροϊκή τριβή.[6] Οι ημιδιαφανείς εναποθέσεις παγωμένων υλικών, δημιουργούν ένα υπόγειο φαινόμενο του θερμοκηπίου που θα συσσωρεύσει την απαιτούμενη θερμότητα στο επίμαχο σημείο υπογείως.
Σημάδια παλαιότερης θέρμανσης του αντικειμένου 50000 Quaoar[7] της ζώνης Kuiper οδήγησαν τους επιστήμονες να υποθέσουν ότι εμφάνιζε κρυοηφαιστεισμό στο παρελθόν. Η ραδιενεργή αποσύνθεση θα μπορούσε να παρέχει την ενέργεια που απαιτείται για μια τέτοια δραστηριότητα, καθώς τα κρυοηφαίστεια μπορούν να εκπέμπουν νερό αναμεμειγμένο με αμμωνία, το οποίο θα έλιωνε στους 180 K (-95 °C) και θα δημιουργούσε ένα εξαιρετικό ψυχρό υγρό που θα έρεε έξω από το ηφαίστειο.