اسرائیل
کشوری در غرب آسیا / From Wikipedia, the free encyclopedia
اسرائیل (به عبری: יִשְרָאֵל؛ به عربی: إِسْرائيل) با نام رسمی دولت اسرائیل (به عبری: מְדִינַת יִשְרָאֵל، آوانگاری: مِدینات یِسْرائیل)، کشوری در خاورمیانه است که از غرب به دریای مدیترانه و از جنوب به دریای سرخ محدود میشود. اسرائیل در شمال با لبنان، در شمالشرقی با سوریه، در شرق با کرانه باختری و اردن و در جنوبغربی با مصر و نوار غزه[19] هممرز است. با وجود اینکه این کشور مساحت نسبتاً کمی دارد، اما از نظر جغرافیایی دارای ویژگیهای متنوعی است.[20][21] مرکز اقتصادی و علمی اسرائیل، تلآویو است،[22] درحالی که مرکز حکومت آن در اورشلیم واقع است؛ اورشلیم بهعنوان پایتخت این کشور توسط بیشتر کشورها، به رسمیت شناخته شده است اما چندین کشور آن را به رسمیت نمیشناسند و همچنان تلآویو را پایتخت اسرائیل میدانند.[23][24][25][26]
دولت اسرائیل | |
---|---|
نقشه اسرائیل (خط سبز) اسرائیل در داخل مرزهای شناخته شده بینالمللی که با رنگ سبز تیره نشان داده شده است؛ سرزمینهای اشغالی با رنگ سبز روشن مشخص گردیده است | |
پایتخت | اورشلیم (رسمیت محدود)[1] [fn 1][fn 2] ۳۱°۴۷′ شمالی ۳۵°۱۳′ شرقی |
بزرگترین شهر | اورشلیم |
زبان رسمی | عبری |
زبان به رسمیت شناختهشده | عربی[fn 3] |
گروههای قومی
(۲۰۲۳)[11] | |
دین(ها) (۲۰۲۳)[12] | |
نام(های) اهلیت | اسرائیلی |
حکومت | جمهوری پارلمانی متمرکز |
اسحاق هرتزوگ | |
بنیامین نتانیاهو | |
• سخنگوی کنست | امیر اوهانا |
اوزی ووگلمن (متصدی موقت) | |
قوه مقننه | کنست |
کشور مستقل | |
• استقلال | ۱۴ می ۱۹۴۸ |
• عضویت در سازمان ملل متحد | ۱۱ می ۱۹۴۹ |
۱۹۵۸–۲۰۱۸ | |
مساحت | |
• کل | ۲۰٬۷۷۰–۲۲٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۸٬۰۱۹–۸٬۵۲۲ مایل مربع)[a] (۱۴۹ام) |
• آبها (٪) | ۲٫۷۱ (تا ۲۰۱۵)[13] |
جمعیت | |
• برآورد سال ۲۰۲۴ | ۹٬۸۵۹٬۶۸۰[14][fn 4] (۹۳ام) |
• سرشماری ۲۰۰۸ | ۷٬۴۱۲٬۲۰۰[15] |
• تراکم | ۴۴۷ بر کیلومتر مربع (۱٬۱۵۷٫۷ بر مایل مربع) (۲۹ام) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۲۳ |
• کل | $۵۳۷٫۱۴۰ میلیارد[16] (۴۷ام) |
• سرانه | $۵۵٬۵۴۰[16] (۳۰ام) |
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۲۳ |
• کل | $۵۲۱٫۶۸۸ میلیارد[16] (۲۹ام) |
• سرانه | $۵۳٬۱۹۵[16] (۱۸ام) |
شاخص جینی (۲۰۱۸) | ۳۴٫۸[17] |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۲۱) | ۰٫۹۱۹[18] ۲۲ام |
واحد پول | شکل جدید (₪) (ILS) |
منطقه زمانی | یوتیسی+2:00 (IST) |
یوتیسی+3:00 (IDT) | |
گاهشماری |
|
جهت رانندگی | راست |
پیششماره تلفنی | +۹۷۲ |
کد ایزو ۳۱۶۶ | IL |
دامنه سطحبالا | .il |
|
اسرائیل تنها کشور با شهروندان عمدتاً یهودی در جهان است.[27] بر پایه برآورد سال ۲۰۱۳ سازمان مرکزی آمار اسرائیل، این کشور در حدود ۸ میلیون و ۵۱ هزار نفر جمعیت داشته است که ۶٬۰۴۵٬۹۰۰ نفر از آنان را یهودیان و ۱٬۶۶۳٬۴۰۰ را اعراب اسرائیلی تشکیل دادهاند.[28][29] بیشتر اعراب اسرائیلی، مسلمان و گروهی نیز مسیحی و دروزی هستند. مارونیها، سامریها، ارمنیها، چرکسیها و کردها[30][31] از دیگر اقلیتهای قومی ساکن این کشور هستند.[32]
اسرائیل در سرزمین اسرائیل واقع است. در دوران باستان، این منطقه شاهد سلطنت متحدهٔ اسرائیل و پس از آن، پادشاهی یهودا و پادشاهی شمالی اسرائیل بوده است. اسرائیلِ مدرن، در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ میلادی با تصویب قطعنامه ۱۸۱ سازمان ملل — تقسیم فلسطینِ بریتانیا به دو کشور اسرائیل و عرب و اداره شهر اورشلیم به صورت بینالمللی — شکل گرفته است.[33] این طرح موافقت سران اسرائیلی را در پی داشت اما اعراب فلسطین و دولتهای عرب منطقه بیدرنگ آن را رد کردند.[34] در نتیجه از تاریخ ۳۰ نوامبر ۱۹۴۷ تا ۱۴ مه ۱۹۴۸ میان شبهنظامیان عرب و یهودی نبردهای خونینی درگرفت. نهایتاً در ۱۴ مه ۱۹۴۸ همزمان با پایان قیومیت بریتانیا بر فلسطین، «دولت اسرائیل» با صدور منشور استقلال، اعلام موجودیت کرد.[35] یک روز پس از اعلام استقلال، تمامی همسایگان عرب بهطور همزمان به اسرائیل حمله کردند که متحمل شکست شدند. از آن پس، مجموعهای از درگیریهای نظامی بین نیروهای اسرائیلی و کشورهای عرب رخ داده که جنگ ۱۹۴۸، جنگ ۱۹۵۶، جنگ ششروزه ۱۹۶۷ و جنگ یوم کیپور ۱۹۷۳ مهمترین آنها بودهاند.[36]
اسرائیل عضو رسمی سازمان ملل متحد است و در حال حاضر با ۱۶۵ کشور جهان روابط دیپلماتیک دارد. پس از پیمان ابراهیم، ۵ کشور عربی با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کردند.[37] این کشور همچنین میزبان بناهایی مقدس از ادیان ابراهیمی، شامل یهودیت، مسیحیت، اسلام و بهائیت است.
نوع حکومت آن، جمهوری پارلمانی است. این کشور دارای نظام پارلمانی و حق رای عمومی است.[38][39] در این کشور، رئیسجمهور مقامی تشریفاتی است[40] و نخستوزیر بهعنوان رئیس دولت و کِنست (پارلمان اسرائیل) بهعنوان شاخه قانونگذار عمل میکند.
اسرائیل، کشوری توسعهیافته و عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی[41] میباشد. در سال ۲۰۲۰ میلادی، این کشور بر پایه تولید ناخالص داخلی با ۵۲۲٫۰۳ در رتبه ۲۱امین اقتصاد بزرگ جهان و از حیث سرانه تولید داخلی در رتبه ۱۳ام جهان[42] قرار گرفت.[43] همچنین کشور اسرائیل از لحاظ رتبهبندی دانشگاهی، بهترین وضعیت علمی را در منطقه خاورمیانه داراست.[44] از لحاظ شاخص توسعه انسانی، از ۰٫۸۷ در سال ۲۰۰۲ به ۰٫۹۲در سال ۲۰۲۰ میلادی رسید که بیانگر رشدی ۰٫۲۷٪ است.[45] این کشور از لحاظ این شاخص در بالاترین رتبه در منطقه خاورمیانه قرار دارد.[46] مردم این کشور از لحاظ امید به زندگی، دارای یکی از بالاترین شاخصها در میان کشورهای جهان هستند.[47] بنابر گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، مطبوعات و رسانههای اسرائیلی، بالاترین میزان آزادی را در میان کشورهای منطقه خاورمیانه دارند.[48]