غائله آذربایجان
From Wikipedia, the free encyclopedia
غائلهٔ آذربایجان[4][5][6] که در منابع غربی بحران سال ۱۹۴۶ ایران نامیده شده،[7] اشاره به رویدادهایی دارد که در میان سالهای ۱۳۲۵ و ۱۳۲۶ خورشیدی در ایران پیش آمد و منجر به تشکیل و سرنگونی حکومت خودمختار آذربایجان و جمهوری مهاباد شد. این بحران یکی از نخستین بحرانهای پس از جنگ جهانی دوم بود.
غائلهٔ آذربایجان | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از پیامدهای جنگ جهانی دوم، جنگ سرد و منازعه احزاب کرد با دولت ایران | |||||||
تانک ارتش شاهنشاهی رهسپار آذربایجان برای مبارزه با حزب دموکرات | |||||||
| |||||||
طرفهای درگیر | |||||||
شاهنشاهی ایران پشتیبانی: ایالات متحده آمریکا بریتانیا |
جمهوری مهاباد حکومت خودمختار آذربایجانپشتیبانی: اتحاد جماهیر شوروی | ||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||
محمدرضاشاه پهلوی احمد قوام علی رزم آرا[1] مظفر رضایی † احمد رضایی † |
جعفر پیشه وری صلاحالدین کاظماف [1] میرجعفر باقرف[2] | ||||||
قوا | |||||||
ارتش شاهنشاهی ایران |
شبه نظامیان آذربایجانی
| ||||||
تلفات و خسارات | |||||||
نامعلوم | نامعلوم | ||||||
در مجموع: ۲٬۰۰۰ کشته [3] |
در پایان جنگ جهانی دوم قرار بر این بود که پس از تسلیم آلمان اشغال ایران توسط شوروی و بریتانیا پایان پذیرد ولی در عمل شوروی ارتش سرخ را از شمال ایران خارج نکرد و دست به تشکیل حکومت خلق آذربایجان و جمهوری مهاباد زد.
قوام السلطنه، نخستوزیر وقت ایران به کمک آمریکاییها عملاً دست به فریب استالین زد و با پیش کشیدن امتیاز نفت شمال که به قرارداد قوام-سادچیکف معروف بود و همچنین همزمانی با فشار و تهدید آمریکا، شوروی از خاک ایران عقب نشست و هر دو حکومت با ورود ارتش شاهنشاهی ایران به سرعت سقوط کردند. بعد از خروج نیروهای شوروی از ایران قوام از نخستوزیری استعفا نمود و روسها را از تمامی قولهایی که به ایشان داده بود بینصیب گذاشت. این بحران از نخستین رخدادهای جنگ سرد بهشمار میرود.