Yn Pholynn
çheer ayns mean yn Oarpey / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ta'n Pholynn (Polynnish: Polska), ny Pobblaght ny Polynn (Rzeczpospolita Polska) dy h-oikoil, ny çheer 'syn Oarpey Veanagh.[9][10] T'ee çhemmit liorish y Ghermaan da'n sheear, liorish y Phobblaght Çheck as y Clovack da'n jiass, liorish yn Ookraan, y Velaroosh as y Litaan da'n shiar, as liorish y Vooir Valtagh as Queiggey Kaliningrad (paal Rooshagh) da'n twoaie. Ta'n Pholynn 312,696 km2 er eaghtyr, as lesh shen t'ee ny 70-oo çheer smoo 'sy theihll as ny 9-oo çheer smoo 'syn Oarpey. Ta ny smoo na 38 millioonyn dy 'leih 'sy çheer, as lesh shen t'ee ny 34-oo çheer smoo 'sy theihll rere sleih-earoo[11] as nane jeh ny çheeraghyn smoo pobbylagh 'syn Unnaneys Oarpagh.
Rzeczpospolita Polska Pobblaght ny Polynn |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Arrane ashoonagh: Mazurek Dąbrowskiego |
||||||
Preeu-valley (as y balley smoo) | Warsaw 52°13′ Hwoaie 21°02′ Hiar | |||||
Çhengey oikoil | Polynnish | |||||
Reiltys | Pobblaght pharlamaidagh | |||||
- | Eaghtyrane shallidagh | Andrzej Duda | ||||
- | Ard-vinishter | Donald Tusk | ||||
Crooaght | ||||||
- | Bashtey ny Polynn | 14 Averil 966 | ||||
- | Fogrit magh | 11 Sauin 1918 | ||||
Entreilys gys yn UO | 1 Boaldyn 2004 | |||||
Eaghtyr | ||||||
- | Yn clane | 312,696[3][4] km² (70-oo) 120,725 mi ker |
||||
- | Ushtey (%) | 3.07 | ||||
Earroo yn phobble | ||||||
- | Ooley 2009 | 38,130,302[5] (34-oo) | ||||
- | Coontey-pobble 2014 | 38 485 779 [6] (34-oo) | ||||
- | Glooaght | 123/km² (83-oo) 319.9/mi ker |
||||
LTS (CCK) | Ooley 2008 | |||||
- | Yn clane | $668.551 billioon[7] (21-d) | ||||
- | Yn dooinney | $17,536[7] (50-oo) | ||||
LTS (ennymagh) | Ooley 2007 | |||||
- | Yn clane | $527.866 billioon[7] (18-oo) | ||||
- | Yn dooinney | $13,846[7] (50-oo) | ||||
Gini (2002) | 34.5 | |||||
ALD (2007) | ▲ 0.880[8] (ard) (41-d) | |||||
Argid | Złoty (PLN ) |
|||||
Traa ynnydagh | CET (UTC+1) | |||||
- | Souree (TTLS) | CEST (UTC+2) | ||||
Coad eddyr-voggyl | .pl | |||||
Coad çhellvane | +48 |
Ta bunneeaght y steat Polynnagh kianglt ny keayrtyn lesh doltys ny Creestiaght liorish y reilleyder Mieszko I ayns 966 BNJ, nar va'n steat coodaghey thalloo va unnane as thalloo ny Polynn noa-emshiragh. Ayns 1025 haink y Pholynn dy ve ny reeriaght as ayns 1569, va copharteeys foddey eddyr ee as Ard-Diucaght ny shickyrit liorish fo-screeu Unnaneys Lublin, as yn unnaneys shen goaill toshiaght jeh'n Cho-unnaneys Polynnagh-Litaanagh. Huitt y Co-unnaneys ayns 1795 as va thalloo ny Polynn rheynnit magh eddyr Reeriaght ny Proosh, Impiraght ny Roosh as yn Austeyr. Hooar y Pholynn e neuchrogheydys reesht myr y Nah Phobblaght Pholynnagh ayns 1918, lurg y Chied Chaggey Dowanagh, agh v'ee currit fo stiurey ny Germaan Natseeagh as yn Unnaneys Soveidjagh car y Nah Chaggey Dowanagh. Va ny smoo na shey millioonyn dy heyranee caillt ec y Pholynn 'sy Nah Chaggey Dowanagh, as ee irree magh shiartanse dy vleeantyn ny yei myr Deynphobblaght ny Polynn çheusthie jeh'n Vlock Hiar, fo cleayney lajer Soveidjagh.
Car ny h-Irreeyn magh ayns 1989, va reirey cummynagh currit haart as haink y Pholynn dy ve currit er enney myr "Treeoo Phobblaght ny Polynn" rere y bunraght. Ta'n Pholynn ny steat unnaneagh, as t'ee jeant seose jeh shey queiggaghyn jeig (Polynnish: województwo). Ta'n Pholynn ny h-oltey jeh'n Unnaneys Oarpagh, yn RCAH, ny h-Ashoonyn Unnaneysit, y Reagheydys Traghtee Dowanagh, as yn RCTL.