അരിസോണ
അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിലെ ഒരു സംസ്ഥാനം / From Wikipedia, the free encyclopedia
അരിസോണ അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളുടെ തെക്കു പടിഞ്ഞാറൻ മേഖലയിലുള്ള ഒരു സംസ്ഥാനമാണ്. 1912-ൽ നാല്പത്തെട്ടാമത്തെ യു.എസ്. സംസ്ഥാനമായാണ് അരിസോണ നിലവിൽ വന്നത്. മരുഭൂമികളുടെ നാടാണിത്. വടക്കൻ മേഖലകളിൽ ഉയർന്ന പ്രദേശങ്ങളും സാധാരണ കാലാവസ്ഥയുമാണെങ്കിൽ തെക്ക് കനത്ത ചൂടും മരുഭൂപ്രദേശങ്ങളുമാണ്. വലിപ്പത്തിന്റെ കാര്യത്തിൽ ആറാമതാണ് അരിസോണയുടെ സ്ഥാനം. ജനസാന്ദ്രതയിൽ 50 യു.എസ്. സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ ഇതിന് 14 ആം സ്ഥാനമാണ്. ന്യൂ മെക്സിക്കോ, യൂറ്റാ, നെവാഡ, കാലിഫോർണിയ, കൊളറാഡോ എന്നിവയാണ് അയൽ സംസ്ഥാനങ്ങൾ. സൊനോറ, ബാജ കാലിഫോർണിയ തുടങ്ങിയ മെക്സിക്കൻ സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ വടക്കൻ അതിർത്തിയിൽ അരിസോണയ്ക്ക് മെക്സിക്കോയുമായി 389 മൈൽ ( 626 കിലോമീറ്റർ) രാജ്യാന്തര അതിർത്തിയുമുണ്ട്. സംസ്ഥാന തലസ്ഥാനവും ഏറ്റവും വലിയ നഗരവും ഫീനിക്സ് ആണ്. പ്രധാന നഗരവും ഇതു തന്നെ. ‘ഫോർ കോർണേർസ്’ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് അരിസോണ. ലോകപ്രശസ്തമായ അരിസോണ ക്രേറ്റർ മുഖ്യ ആകർഷണമാണ്. ഉൽക്ക വീണ് രൂപപ്പെട്ടു എന്നു കരുതുന്ന ഒരു ഗർത്തമാണിത്. 1.2 കിലോമീറ്റർ വ്യാസം വരുന്ന ഈ ഗർത്തം ഇത്തരത്തിലുള്ള ഗർത്തങ്ങളിൽ ഏറ്റവും വലുതാണ്. ഗ്രാന്റ് കാനിയോൺ എന്നു വിളിക്കുന്ന ഭൂപ്രദേശവും നിരവധി സഞ്ചാരികളെ ആകർഷിക്കുന്നു.
സ്റ്റേറ്റ് ഓഫ് അരിസോണ | |||||
| |||||
വിളിപ്പേരുകൾ: ദി ഗ്രാൻഡ് കാന്യോൺ സ്റ്റേറ്റ്; ദി കോപ്പർ സ്റ്റേറ്റ് | |||||
ആപ്തവാക്യം: ഡിറ്ററ്റ് ഡെയൂസ് | |||||
ഔദ്യോഗികഭാഷകൾ | ഇംഗ്ലീഷ് | ||||
സംസാരഭാഷകൾ | ഇംഗ്ലീഷ് 72.58%[1] സ്പാനിഷ് 21.57%[1] നവാഹൊ 1.54%[1] | ||||
നാട്ടുകാരുടെ വിളിപ്പേര് | അരിസോണൻ[2] | ||||
തലസ്ഥാനം | ഫീനിക്സ് | ||||
ഏറ്റവും വലിയ നഗരം | തലസ്ഥാനം | ||||
ഏറ്റവും വലിയ മെട്രോ പ്രദേശം | ഫീനിക്സ് മെട്രൊപ്പൊളിറ്റൻ പ്രദേശം | ||||
വിസ്തീർണ്ണം | യു.എസിൽ 6ആം സ്ഥാനം | ||||
- മൊത്തം | 113,990[3] ച. മൈൽ (295,234 ച.കി.മീ.) | ||||
- വീതി | 310 മൈൽ (500 കി.മീ.) | ||||
- നീളം | 400 മൈൽ (645 കി.മീ.) | ||||
- % വെള്ളം | 0.35 | ||||
- അക്ഷാംശം | 31° 20′ വടക്ക് മുതൽ 37° വടക്ക് വരെ | ||||
- രേഖാംശം | 109° 03′ പടിഞ്ഞാറ് മുതൽ 114° 49′ പടിഞ്ഞാറ് വരെ | ||||
ജനസംഖ്യ | യു.എസിൽ 16th സ്ഥാനം | ||||
- മൊത്തം | 6,482,505 (2011 ഉദ്ദേശം)[4] | ||||
- സാന്ദ്രത | 57/ച. മൈൽ (22/ച.കി.മീ.) യു.എസിൽ 33ആം സ്ഥാനം | ||||
ഉന്നതി | |||||
- ഏറ്റവും ഉയർന്ന സ്ഥലം | ഹമ്ഫ്രീസ് കൊടുമുടി[5][6][7] 12,637 അടി (3852 മീ.) | ||||
- ശരാശരി | 4,100 അടി (1250 മീ.) | ||||
- ഏറ്റവും താഴ്ന്ന സ്ഥലം | Colorado River at the Sonora border[6][7] 72 അടി (22 മീ.) | ||||
രൂപീകരണം | ഫെബ്രുവരി 14, 1912 (48ആം) | ||||
ഗവർണ്ണർ | ജാൻ ബ്രൂവർ (റി) | ||||
സെക്രട്ടറി ഓഫ് സ്റ്റേറ്റ് | കെൻ ബെന്നെറ്റ് (റി) | ||||
നിയമനിർമ്മാണസഭ | അരിസോണ ലെജിസ്ലേച്ചർ | ||||
- ഉപരിസഭ | സെനറ്റ് | ||||
- അധോസഭ | പ്രധിനിധിസഭ | ||||
യു.എസ്. സെനറ്റർമാർ | ജോൺ മക്കെയ്ൻ (റി) ജോൺ കൈൽ (റി) | ||||
യു.എസ്. പ്രതിനിധിസഭയിലെ അംഗങ്ങൾ | അഞ്ച് റിപ്പബ്ലിക്കന്മാരും മൂന്നു ഡെമോക്രാറ്റുകളും (പട്ടിക) | ||||
സമയമേഖലകൾ | |||||
- സംസ്ഥാനക്ക് മിക്കവാറും | മൗണ്ടൻ: UTC-7 (no DST) | ||||
- നവാഹോ നേഷൻ | മൗണ്ടൻ: UTC-7/-6 | ||||
ചുരുക്കെഴുത്തുകൾ | AZ Ariz. US-AZ | ||||
വെബ്സൈറ്റ് | www | ||||
The Flag of അരിസോണ. | |
Animate insignia | |
Amphibian | Arizona Tree Frog |
Bird(s) | Cactus Wren |
Butterfly | Two-tailed Swallowtail |
Fish | Apache trout |
Flower(s) | Saguaro Cactus blossom |
Mammal(s) | Ring-tailed Cat |
Reptile | Arizona Ridge-Nosed Rattlesnake |
Tree | Palo verde |
Inanimate insignia | |
Colors | Blue, Old Gold |
Firearm | Colt Single Action Army revolver |
Fossil | Petrified wood |
Gemstone | Turquoise |
Mineral | Fire Agate |
Rock | Petrified wood |
Ship(s) | USS Arizona |
Slogan(s) | The Grand Canyon State |
Soil | Casa Grande |
Song(s) | "Arizona March Song" "Arizona" (alternate) |
Route marker(s) | |
State Quarter | |
Released in 2008 | |
Lists of United States state insignia |
Census | Pop. | %± | |
---|---|---|---|
1860 | 6,482 | — | |
1870 | 9,658 | 49.0% | |
1880 | 40,440 | 318.7% | |
1890 | 88,243 | 118.2% | |
1900 | 1,22,931 | 39.3% | |
1910 | 2,04,354 | 66.2% | |
1920 | 3,34,162 | 63.5% | |
1930 | 4,35,573 | 30.3% | |
1940 | 4,99,261 | 14.6% | |
1950 | 7,49,587 | 50.1% | |
1960 | 13,02,161 | 73.7% | |
1970 | 17,45,944 | 34.1% | |
1980 | 27,18,215 | 55.7% | |
1990 | 36,65,228 | 34.8% | |
2000 | 51,30,632 | 40.0% | |
2010 | 63,92,017 | 24.6% | |
Est. 2017 | 70,16,270 | 9.8% | |
Sources: 1910–2010[8] 2015 estimate[9] Note that early censuses may not include Native Americans in Arizona |
ന്യൂ സ്പെയിനിലെ അൽട്ടാ കാലിഫോർണിയ പ്രദേശത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്ന ഇത് 1821 ൽ സ്വതന്ത്ര മെക്സിക്കോയുടെ ഭാഗമായി. മെക്സിക്കൻ-അമേരിക്കൻ യുദ്ധത്തിൽ പരാജയപ്പെട്ടതിനെത്തുടർന്ന് മെക്സിക്കോ 1848 ൽ ഈ ഭൂപ്രദേശത്തിരൻറെ ഭൂരിഭാഗവും അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകൾക്ക് കൈമാറി. 1853 ൽ ഗാഡ്സ്ഡെൻ പർച്ചേസ് വഴി സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഏറ്റവും തെക്കുള്ള ഭാഗം ഏറ്റെടുത്തു. തെക്കൻ അരിസോണ മരുഭൂ കാലാവസ്ഥയ്ക്ക് പ്രശസ്തമാണ്. ഇവിടെ വളരെ ചൂടേറിയ വേനൽക്കാലവും മിതമായ ശീതകാലവും അനുഭവപ്പെടുന്നു. വടക്കൻ അരിസോണ പൈൻ, ഡഗ്ലസ് ഫിർ, സ്പ്രൂസ് തുടങ്ങിയ വൃക്ഷങ്ങളടങ്ങിയ വനങ്ങൾ, കൊളാറഡോ പീഠഭൂമി, സാൻ ഫ്രാൻസിസ്കോ മലനിരകൾ പോലയുള്ള പർവ്വതനിരകൾ, കൂടുതൽ മിതമായ വേനൽക്കാല താപനിലയും ശൈത്യകാലത്ത് കാര്യമായ മഞ്ഞുവീഴ്ചയുമുള്ള ആഴമുള്ള മലയിടുക്കുകൾ എന്നിവയടങ്ങിയതാണ്. ഫ്ലാഗ്സ്റ്റഫ്, ആൽപൈൻ, ടക്സൺ തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളിൽ സ്കീയിംഗ് റിസോർട്ടുകൾ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഗ്രാൻറ് കാന്യൻ ദേശീയോദ്യാനത്തിനു പുറമേ, നിരവധി ദേശീയ വനങ്ങൾ, ദേശീയ ഉദ്യാനങ്ങൾ, ദേശീയ സ്മാരകങ്ങൾ എന്നിവയുണ്ട്.
സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഏകദേശം നാലിൽ ഒരു ഭാഗം ഇന്ത്യൻ സംവരണ പ്രദേശങ്ങളാണ്. ഇവിടെ ഫെഡറൽ അംഗീകാരം സിദ്ധിച്ച 27 തദ്ദേശീയ അമേരിക്കൻ ഇന്ത്യൻ വർഗ്ഗക്കാരുടെ വാസസ്ഥാനമാണ്. ഇതിൽ സംസ്ഥാനത്തെയും ഐക്യനാടുകളിലേയും ഏറ്റവും വലുതായ ഏകദേശം 300,000 പൌരനമാരുള്ള നവാജോ നേഷനും ഉൾപ്പെടുന്നു. ഫെഡറൽ നിയമം എല്ലാ തദ്ദേശ അമേരിക്കൻ ഇന്ത്യൻ പൌരന്മാർക്കും 1924 ൽ വോട്ടുചെയ്യാനുള്ള അവകാശം നൽകിയിരുന്നുവെങ്കിലും, 1948 ൽ അമേരിക്കൻ സുപ്രീംകോടതിയുടെ വിധി വരുന്നതുവരെ വോട്ട് ചെയ്യുന്നതിൽ നിന്നും അരിസോണ റിസർവ്വേഷനുള്ളിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ഇന്ത്യൻ വർഗ്ഗക്കാരെ ഒഴിവാക്കിയിരുന്നു.