Cis (roślina)
rodzaj drzewa lub krzewu z rodziny cisowatych / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Cis (Taxus) – rodzaj roślin z rodziny cisowatych (Taxaceae).
Cis pospolity | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
cis | ||
Nazwa systematyczna | |||
Taxus L. Sp. Pl. 1040. 1753[2] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
| |||
| |||
|
Pojawił się na Ziemi w środkowym lub późnym dewonie, ok. 400-350 mln lat temu. Na początku trzeciorzędu, jakieś 65 mln lat temu, występowało już 5 gatunków cisa[4]. Dziś w jego obrębie wyróżnia się 7[5]–9[6] mało zróżnicowanych gatunków, na tyle do siebie podobnych, że przez niektórych systematyków opisywane są jako podgatunki w ramach jednego gatunku – cisa pospolitego[7]. Rośliny te występują w Europie, północnej, wschodniej i południowo-wschodniej Azji, północno-zachodniej Afryce oraz Ameryce Północnej (na południu sięgając po Salwador)[8]. W Polsce rośnie w naturze tylko jeden gatunek – cis pospolity (Taxus baccata)[9].
Cisy są krzewami i drzewami zazwyczaj dwupiennymi[5], pozbawionymi żywicy[7]. Rosną w różnych typach lasów, choć zwykle liściastych i jako podszyt, czasem tworzą lite drzewostany[10]. Wszystkie gatunki z rodzaju są trujące z powodu zawartości w roślinach (z wyjątkiem osnówek) alkaloidu taksyny (są szczególnie toksyczne dla koni i bydła, ale owce i jelenie zgryzają je bez szkody[10]). Cisy zawierają także diterpen o nazwie paklitaksel, zwany też taksolem, będący lekiem przeciwnowotworowym. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, także ich mieszańce, wyróżnia się setki odmian uprawnych[8]. Drewno jest ciężkie, twarde, o kolorze czerwonobrunatnym i z tych względów poszukiwane jako surowiec snycerski i meblarski[11]. W przeszłości było cenionym surowcem do wyrobu łuków[10]. Osnówki otaczające nasiono są jadalne, ale same nasiona są trujące[10].