Henryk Samsonowicz
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk Samsonowicz (2010) | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 stycznia 1930 |
| Data i miejsce śmierci |
28 maja 2021 |
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia średniowieczna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1954 – historia |
| Habilitacja |
1960 – historia |
| Profesura |
1980 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek rzeczywisty |
| Doktor honoris causa Uniwersytet Gdański – 2009 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 2014 Uniwersytet Jagielloński – 2015 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Warszawski |
| Okres zatrudn. |
1950–2021 |
| Rektor | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Warszawski |
| Okres spraw. |
1980–1982 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dyrektor | |
| Instytut |
Instytut Historyczny UW |
| Okres spraw. |
1975–1978 |
| Odznaczenia | |
         
| |
Henryk Samsonowicz (2009) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Henryk Bohdan Samsonowicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 stycznia 1930 |
| Data i miejsce śmierci |
28 maja 2021 |
| Minister edukacji narodowej | |
| Okres |
od 12 września 1989 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Henryk Bohdan Samsonowicz (ur. 23 stycznia 1930 w Warszawie[1], zm. 28 maja 2021[2] tamże[3]) – polski historyk mediewista i nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. W latach 1980–1982 rektor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1989–1991 minister edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.
Życiorys
Wykształcenie i kariera naukowa
Podczas okupacji niemieckiej uczestniczył w tajnych kompletach, a następnie w tzw. kursach przygotowawczych do szkoły rybackiej przy ul. Siennej 16, zorganizowanych przez nauczycieli z Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego[4]. Po wojnie ukończył VII Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego[5].
W 1950 ukończył studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, po których podjął pracę na stanowisku asystenta tej uczelni. W 1954 otrzymał stopień doktora nauk historycznych, na podstawie pracy kandydackiej zatytułowanej Rzemiosło wiejskie w Polsce w XIV–XVI w. i przygotowanej pod kierunkiem profesora Mariana Małowista[6]. W 1960 habilitował się w oparciu o rozprawę Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w drugiej połowie XV wieku. W 1969 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[7].
Profesorem nadzwyczajnym został w 1971, a dziewięć lat później profesorem zwyczajnym w zakresie nauk humanistycznych. W latach 1964–2009 prowadził seminarium magisterskie, w 1969 zaczął kierować mediewistycznym i nowożytnym seminarium doktorskim w Instytucie Historycznym. Wypromował 11 doktorów.
Od 1967 był prodziekanem Wydziału Historycznego UW, w okresie 1970–1973 pełnił funkcję dziekana tej jednostki. W latach 1975–1980 był dyrektorem Instytutu Historycznego, z którym zawodowo związany był nieprzerwanie od 1950. Od 1 października 1980 do 8 kwietnia 1982 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
Od 1978 do 1982 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego, w 1982 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[8].
W latach 1991–1996 był wiceprzewodniczącym Komitetu Badań Naukowych, w 1994 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, w latach 1999–2006 przewodniczył Wydziałowi I Nauk Społecznych PAN. W 2002 został członkiem rzeczywistym PAN, zasiadł też w jej prezydium. Został wykładowcą Akademii Humanistycznej w Pułtusku, a także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Academia Europaea i innych instytucji naukowych. Wszedł w skład m.in. jury Nagrody Naukowej KLIO. Zasiadał w Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk[9].
Opublikował około 800 prac naukowych, głównie z zakresu historii Polski okresu średniowiecza, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich. Bywał też ekspertem teleturnieju Wielka gra. W 1975 organizował pierwszą olimpiadę historyczną. Wśród jego uczniów znaleźli się Agnieszka Bartoszewicz, Wojciech Fałkowski, Zbigniew Morawski, Grzegorz Myśliwski, Jerzy Pysiak, Paweł Żmudzki[10].
Działalność polityczna
W latach 1956–1982 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[8]. Od 1959 do 1961 pełnił funkcję I sekretarza komitetu uczelnianego PZPR na UW[11]. Z partii został usunięty wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego. W 1968 był jedynym z pięciu orzekających członków Wyższej Komisji Dyscyplinarnej przy ministrze oświaty i szkolnictwa wyższego dla pracowników naukowo-dydaktycznych szkół wyższych, który zagłosował przeciwko podtrzymaniu decyzji uczelnianej komisji dyscyplinarnej, na mocy której zwolniono z pracy profesora Damazego Tilgnera[12].
Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[13]. Od tegoż roku działał w Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”. W 1985 brał udział w przygotowaniu opracowania zatytułowanego Raport. Polska 5 lat po sierpniu. W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, objął w jego ramach funkcję przewodniczącego komisji nauki i oświaty[8]. W 1989 brał udział w obradach plenarnych Okrągłego Stołu. Po wyborach do Sejmu kontraktowego został ministrem edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego[14]. Jedną z podjętych wówczas decyzji była ta o wprowadzeniu nauczania religii do szkół publicznych. Urząd ministra sprawował do stycznia 1991.
Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 i w 2015[15][16].
Odznaczenia i wyróżnienia
W 2010 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go Orderem Orła Białego[17], a 25 lutego 2011 powołał go w skład kapituły tego orderu[18]. W listopadzie 2015 w proteście przeciwko decyzji prezydenta RP Andrzeja Dudy o ułaskawieniu Mariusza Kamińskiego zrezygnował z członkostwa w tej kapitule[19].
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 1998[20]. Wyróżniony Odznaką Honorową „Zasłużony dla Mazowsza”[21] oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości[22].
W czasach PRL otrzymał Krzyż Kawalerski[23], Oficerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi i Medal Komisji Edukacji Narodowej[24]. W 1984 wyróżniony francuskim Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej[25].
Otrzymał tytuły doktora honoris causa Duquesne University w USA (1981), Akademii Pedagogicznej w Krakowie (1994), Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1998)[26], Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2002)[27], Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach (wówczas Akademii Świętokrzyskiej, 2005), Uniwersytetu Wrocławskiego (2007) oraz Uniwersytetu Opolskiego (2009[28]), Uniwersytetu Gdańskiego (2009)[29], Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie (2010)[30], Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (2014)[31] i Uniwersytetu Jagiellońskiego (2015)[32]. W 2001 wyróżniony Nagrodą im. Profesora Hugona Steinhausa[33].
Został honorowym obywatelem Sandomierza (2004), gminy Długosiodło (2006)[34], Ostrowca Świętokrzyskiego (2008), Pułtuska (2008) oraz Warszawy (2015)[35]. W 2014 otrzymał Perłę Honorową Polskiej Gospodarki (w kategorii nauka)[36].
Życie prywatne
Pochodził z rodziny pieczętującej się w przeszłości herbem Lis. Był synem Jana i Henryki[3], bratem Andrzeja.
Od urodzenia mieszkał w kamienicy przy ul. Wilczej 22[37]. 10 czerwca 2021 został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[38].
Publikacje
- Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV–XVI w., PWN, Warszawa 1954.
- Hanza władczyni mórz, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
- Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II połowie XV w., Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1960 (tłum. niemieckie 1969).
- Historia Polski do roku 1795, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1967.
- Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV–XV w., PWN, Warszawa 1968.
- Życie miasta średniowiecznego, PWN, Warszawa 1970.
- Złota jesień polskiego średniowiecza, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.
- Dziedzictwo Średniowiecza. Mity i rzeczywistość, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.
- Miejsce Polski w Europie, Bellona, Warszawa 1995 (tłum. niemieckie 1997).
- Tysiącletnie dzieje (wraz z Januszem Tazbirem), Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1997.
- Idea uniwersytetu u schyłku tysiąclecia (współautor), FNP, Warszawa 1998.
- Północ-Południe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
- Narodziny średniowiecznej Europy (red., wstęp), Bellona, Warszawa 1999.
- Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy (red.), Universitas, Kraków 2000.
- Długi wiek X. Z dziejów powstawania Europy, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2002 (tłum. niemieckie 2009).
- Polska. Losy państwa i narodu do 1939 roku (współautor), Iskry, Warszawa 2003.
- Konrad Mazowiecki (1187/88 – 31 VIII 1247), Wydawnictwo Avalon T. Janowski, Kraków 2008.
- Prawda i fałsz. O polskiej chwale i wstydzie (współautor), Wyd. Stopka Łomża 2010.
- Nieznane dzieje Polski. W Europie czy na jej skraju?, Bellona, Warszawa 2012.
- Szkice o mieście średniowiecznym, Wydawnictwa Drugie, Warszawa 2014.
- Studia nad postrzeganiem przestrzeni przez ludzi średniowiecza, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2015.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
