Język gagauski
język z rodziny turkijskiej używany w Mołdawii / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Język gagauski (gag. gagauz dili) – język Gagauzów, ludu pochodzenia tureckiego, osiadłego w większości na terenie dzisiejszej południowej Mołdawii w Gagauzji (dziś terytorium przez nich zamieszkane jest wydzieloną administracyjnie autonomiczną jednostką państwa).
|
Ten artykuł od 2016-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Obszar |
Mołdawia, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, Grecja, Turcja, Rosja, Uzbekistan, Kazachstan | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących |
150 tys. | ||||||
Pismo/alfabet | |||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
język urzędowy | Gagauzja (Mołdawia) | ||||||
Organ regulujący | brak | ||||||
Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | brak | ||||||
ISO 639-2 | tut | ||||||
ISO 639-3 | gag | ||||||
IETF | gag | ||||||
Glottolog | gaga1249 | ||||||
Ethnologue | gag | ||||||
GOST 7.75–97 | гаг 145 | ||||||
WALS | gag | ||||||
SIL | gag | ||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Należy do rodziny języków tureckich i zaliczany jest do grupy języków oguzyjskich. Początek nowożytnego piśmiennictwa w tym języku datuje się dopiero na rok 1810, kiedy w Wiedniu została wydana pierwsza książka po gagausku. Pierwsze gagauskie słowo drukowane na terenie Mołdawii ukazało się w 1907 roku. Był to przekład Starego Testamentu autorstwa gagauskiego duchownego prawosławnego Michaila Çakira, który wydał szereg innych książek o charakterze religijnym, a także stworzył pierwszy gagauski tytuł prasowy. Przełomem w historii języka gagauskiego był rok 1957, kiedy do jego zapisu zaczęto używać cyrylicy. W latach 1958–1961 język gagauski nauczany był w niektórych szkołach, wychodziły w nim gazety i używano go w radiofonii. Potem jednak zastąpiono go językiem rosyjskim.
Powrót języka do szkół i uznanie go za język oficjalny nastąpiło dopiero w 1989 roku na mocy ustawy o funkcjonowaniu języków używanych na terytorium Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z dnia 1 września 1989 roku. Mimo to językiem dominującym w mediach, urzędach i edukacji pozostał język rosyjski, przy czym na poziomie ponadpodstawowym nauczanie odbywa się wyłącznie w tym języku. W konsekwencji znajomość języka gagauskiego wśród Gagauzów systematycznie spada. Jest on używany niemal wyłącznie na prowincji. W miastach i większych osadach dominuje język rosyjski. Według badań przeprowadzonych w 2012 r. przez Państwowy Uniwersytet w Kiszyniowie na terenie Gagauzji 94% etnicznych Gagauzów deklarowało znajomość języka rosyjskiego, przy czym 48% z nich posługiwało się nim jako językiem ojczystym. Natomiast jedynie 44% Gagauzów deklarowało znajomość języka gagauskiego[1][2].
Po 1989 roku w Mołdawii drukowane są książki i wydawane gazety w języku gagauskim, takie jak „Saba Ałryzy” (Gwiazda Poranna), „Ana Sözü” (Ojczyste Słowo), „Gagauz Sesi” (Gagauski Głos).
Ważnym badaczem języka gagauskiego był Polak – profesor Tadeusz Kowalski (1889–1948), słynny turkolog Uniwersytetu Jagiellońskiego.