Nyasaland
From Wikipedia, the free encyclopedia
Nyasaland [2]likaŵa zina lakale la charu cha Malaŵi chakulongozgeka na charu cha Britain icho chikaŵa na mazaza pa charu cha Africa ilo likakhazikiskika mu 1907. Pakati pa 1953 na 1963, charu cha Nyasaland chikaŵa mu vyaru vya Rhodesia na Nyasaland. Nkhondo iyi yikati yamara, charu cha Nyasaland chikamba kujiyimira pachekha kufuma ku Britain pa 6 July 1964.
Nyasaland Protectorate |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Royal anthem: God Save the King (1907–1952) God Save the Queen (1952–1964) |
||||||
Pasono | Protectorate | |||||
Msumba Waboma | Zomba | |||||
Languages | ||||||
Mitundu ya Ŵanthu | {{{ethnic_groups}}} | |||||
Mtundu wa Boma | Constitutional monarchy | |||||
Establishment | ||||||
- | Establishment | 6 July 1907 | ||||
- | Federation | 1 August 1953 | ||||
- | Dissolution | 31 December 1963 | ||||
- | Independence | 6 July 1964 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 102,564 km2 39,600 sq mi |
||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 1924 census | 6,930,000[1] | ||||
Ndalama |
|
|||||
Mtundu Wanyengo | CAT (UTC+2) |
Mbiri ya charu cha Nyasaland yikulongora kuti mu nyengo yakwambilira, ŵanthu ŵanandi ku Africa ŵakataya malo ghawo. Mu Janyuwale 1915, Muliska John Chilembwe wakayezga kuwukira ŵanthu ŵa ku Africa. Ŵalara ŵa boma ŵakasintha vinyake ivyo ŵakachitanga. Kwambira mu ma 1930, ŵanthu ŵanandi ŵa ku Africa awo ŵakasambira chomene, ŵanandi awo ŵakasambira ku United Kingdom, ŵakamba kuchita ndyali. Ŵakambiska mawupu ghanyake, ndipo pamanyuma pa 1944, ŵakambiska bungwe la Nyasaland African Congress (NAC).
Mu 1953, apo charu cha Nyasaland chikapangika kuti chiŵe mu wupu wa Southern na Northern Rhodesia, pakawuka vivulupi chifukwa ŵanthu ŵakakondwanga yayi na vinthu ivi. Pakuti NAC yikatondeka kukanizga ivi, yikamara. Nyengo yichoko waka, muwiro unyake wa ŵawukirano uwo ukaŵa na nkharo yiwemi, ukawuskaso gulu ili. Ŵakamupempha Hastings Banda kuti wawelere ku caru cawo na kucitolera ku wanangwa wa Malawi mu 1964.