Primeira guerra de Nagorno-Karabakh
conflito armado que tivo lugar entre a década de 1980 e maio de 1994 / From Wikipedia, the free encyclopedia
A primeira guerra de Nagorno-Karabakh refírese ao conflito armado que ocorreu entre febreiro de 1988 e maio de 1994 no pequeno enclave armenio de Nagorno-Karabakh, na rexión sueste do Cáucaso, unha antiga provincia soviética poboada por unha minoría azarí e unha maioría de armenios, rodeada completamente pola República de Acerbaixán. O parlamento do enclave votou a favor da unión con Armenia, o cal foi ratificado nun plebiscito que contou cunha esmagadora maioría da poboación favorable á independencia. As demandas de unificación con Iereván, as cales proliferaron ao longo da década de 1980, desenvolvéronse nun comezo de maneira pacífica, aínda que a presión autonomista xerada ante o colapso da Unión Soviética a finais da década levaron aparellados un incremento da violencia na rexión entre ambos os grupos étnicos, o que finalmente derivou en sucesos de limpeza étnica por ambas as partes. Ao longo do conflito, tanto Armenia como Acerbaixán víronse envolvidos nunha progresiva guerra non declarada nas zonas montañosas de Karabakh pola intención de Acerbaixán de reprimir aos secesionistas e irredentistas do antigo óblast autónomo.
- Para o conflito do ano 2020 véxase Segunda guerra de Nagorno-Karabakh.
Primeira guerra de Nagorno-Karabakh | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Fotografías do conflito | |||||||||
| |||||||||
Belixerantes | |||||||||
República de Artsakh Apoiado por: Armenia Diáspora armenia Mercenarios da CEI Osetia do Sur Voluntarios osetios Voluntarios iazidís Axuda armamentística: Rusia Grecia |
República Socialista Soviética de Acerbaixán (OMON)[1] (ata 1991) Acerbaixán Turquía[2] Apoiado por: Muxahidin afgáns Voluntarios chechenos Mercenarios da CEI Axuda armamentística: Rusia Ucraína Irán Israel | ||||||||
Líderes | |||||||||
Samvel Babayan Hemayag Haroyan † Monte Melkonian Vazgen Sargsyan Arkady Ter-Tatevosyan Anatoly Zinevich |
Isgandar Hamidov Surət Hüseynov Rahim Gaziev Shamil Basáyev Gulbuddin Hekmatyar | ||||||||
Forzas en combate | |||||||||
1.000 (1988)[3] 7.275 (1989)[3] 10.000 (1990)[3] 12.000 (1991)[3] 20.930 (1992)[3] 20.000[4]-30.930 (1993-94)[3] 25.000 (1993)[5] 20.000 (1993-94)[4] 20.000 (1994)[6] 10.000-15.000 activos e 30.000-35.000 reservas (finais de 1994)[7] 1.000 (1988)[8] 5.000-7.000 (1992)[9] 21.000 (1994)[8] 18.500-20.000 activos e 30.000 reservas (finais de 1994)[10] |
15.000 (1988-90)[3] 21.000 (1991)[3] 2.000 (1992)[3] 3.300 (1990)[3] 5.000 (1991)[3] 20.000 (1991-92)[11] 27.900 (1992)[3] 20.000[5]-40.000 (1993)[3] 42.000 (1993-94)[4] 45.000[3]-74.000 (1994)[6] 49.000 (finais de 1994)[12] 2.000-3.000[6] 1.000-3.000[13] 1.500 (1992)[14] | ||||||||
Baixas | |||||||||
4.592[15]-5.856[16] mortos ~25.000 feridos 196 desaparecidos[15] 300.000 refuxiados[17] |
25.000[18][19]-30.000 mortos[15][20] 60.000 feridos[6][19] 4.210 desaparecidos[21] 800.000[17]-1.000.000 desprazados[20] |
Este conflito transformouse no máis grave de todos aqueles que se deron tras a desintegración da URSS en decembro de 1991. Os combates interétnicos iniciáronse pouco despois de que o Parlamento local votase a favor da unión coa RSS de Armenia o 20 de febreiro de 1988. Esta declaración de secesión da RSS de Acerbaixán foi considerada como o resultado de «un resentimento de longa duración na comunidade armenia de Nagorno-Karabakh contra as serias limitacións á súa cultura e liberdade relixiosa polas autoridades centrais soviéticas e azarís».
Xunto cos movementos secesionistas das repúblicas bálticas de Estonia, Letonia e Lituania, o conflito significou un dos máis importantes elementos na desintegración da Unión Soviética. A proclamación de independencia de Acerbaixán, seguida da persecución masiva e asasinatos de armenios, coñecidos como "Xaneiro Negro", significaron a cooptación dos poderes exercidos polo goberno central en mans da administración de Bakú. Unha das primeiras medidas tomadas pola nacente república foi a de eliminar o goberno provincial autónomo de Nagorno-Karabakh, o que provocou como reacción que a maioría armenia da provincia votase masivamente en favor da creación da República de Artsakh.
A escalada da violencia acentuouse ao longo do inverno de 1992 a pesar dos intentos de mediación internacional patrocinados pola OSCE, os cales fallaron nunha resolución do conflito e unha solución concordada das partes. Na primavera de 1993 as forzas armenias ocuparon rexións fose do enclave, nun intento de involucrar a outros países da zona como Rusia ou Xeorxia. Para 1994 os armenios de Nagorno-Karabakh non só controlaban o territorio propio da República, senón tamén preto dun 14% do territorio nacional de Acerbaixán. Un alto o fogo acordado en 1994 baixo o auspicio de Rusia puxo termo á parte armada do conflito, mentres que un organismo chamado Grupo de Minsk, supeditado á OSCE, foi establecido para poder realizar as respectivas negociacións de paz.