Forverar Sókratesar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Forverar Sókratesar (stundum kallaðir forverarnir, forsókratísku heimspekingarnir, frumherjar grískrar heimspeki eða frumherjarnir) eru þeir heimspekingar nefndir sem voru að störfum í Grikklandi fyrir daga Sókratesar (469 – 399 f.Kr.) eða störfuðu innan þeirrar hefðar þrátt fyrir að sumir þeir yngstu hafi verið samtímamenn Sókratesar.[1] Stundum eru fræðararnir (sófistarnir) taldir með forverunum til hagræðingar í umfjöllun en fræðararnir tilheyrðu samt ekki sömu hefð.
Tímabil forvera Sókratesar einkenndist af frumspekilegum vangaveltum og tilraunum til þess að finna „uppsprettuna“ (arkhe), það sem lægi veruleikanum til grundvallar. Meðal mikilvægra heimspekingar þessa tímabils eru Þales, Anaxímandros, Anaxímenes, Pýþagóras, Herakleitos, Xenófanes, Parmenídes, Zenon frá Eleu, Melissos, Empedókles, Anaxagóras, Levkippos og Demókrítos.
Það er oft vandkvæðum bundið að ákvarða hver hugsunin hafi nákvæmlega verið hjá forverunum og hvaða rökum þeir studdu kenningar sínar. Flestir þeirra skrifuðu bækur en ekkert rita þeirra hefur varðveist í heild sinni. Það sem leifir eftir af ritum þeirra eru oftast beinar tilvitnanir í þá í ritum yngri heimspekinga og sagnaritara og umfjöllun síðari tíma manna um skoðanir forveranna.
Forverarnir höfnuðu oftast yfirnáttúrulegum skýringum á fyrirbærum náttúrunnar og leituðu rökréttra skýringa á grundvelli almennra lögmála. Margir þeirra leituðu svara við spurningum eins og:
- Hvaðan kemur allt?
- Úr hverju eru hlutirnir í raun og veru?
- Hvernig ber að útskýra margbreytileika náttúrunnar?
Aðrir fengust við afmörkuð vandamál, gátur og þverstæður, sem síðar urðu grunnurinn að stærðfræðilegum, vísindalegum og heimspekilegum rannsóknarefnum. Margir veltu fyrir sér heimsfræðilegum spurningum um uppruna og myndun alheimsins og líffræðilegum spurningum um uppruna lífssins. Síðari tíma heimspekingar höfnuðu flestir kenningum forveranna en tóku samt spurningar þeirra alvarlega.