Jórdanía
ríki í Mið-Austurlöndum / From Wikipedia, the free encyclopedia
Jórdanía (arabíska: أردنّ ʼUrdunn; opinbert heiti: Hasémíska konungsríkið Jórdanía) er land í Miðausturlöndum með landamæri að Sýrlandi í norðri, Írak í norðaustri, Sádí-Arabíu í austri og suðri og Ísrael og Vesturbakkanum í vestri. Það deilir strandlengju með Ísrael við Akabaflóa og Dauðahaf.
Hasémíska konungsríkið Jórdanía | |
المملكة الأردنّيّة الهاشميّة Al Mamlakah al Urduniyah al Hashimiyah | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: الله، الوطن، الملك Al-Lāh, Al-Waṭan, Al-Malik (arabíska) Guð, ríki, konungur | |
Þjóðsöngur: As-salam al-malaki al-urdoni | |
Höfuðborg | Amman |
Opinbert tungumál | arabíska |
Stjórnarfar | Þingbundin konungsstjórn |
Konungur | Abdúlla 2. |
Forsætisráðherra | Bisher Al-Khasawneh |
Sjálfstæði | |
• frá Þjóðabandalaginu | 25. maí 1946 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
110. sæti 89.342 km² 0,6 |
Mannfjöldi • Samtals (2021) • Þéttleiki byggðar |
84. sæti 11.042.719 114/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
• Samtals | 102,158 millj. dala (84. sæti) |
• Á mann | 10.007 dalir (110. sæti) |
VÞL (2019) | 0.729 (102. sæti) |
Gjaldmiðill | jórdanskur dínar (JOD) |
Tímabelti | UTC+2 (+3 á sumrin) |
Þjóðarlén | .jo |
Landsnúmer | +962 |
Konungsríkið varð til þegar Bretar og Frakkar skiptu Vestur-Asíu upp í kjölfar fyrri heimsstyrjaldar. Landið varð sjálfstætt ríki sem Transjórdanía. Þegar landið lagði Vesturbakkann undir sig í Fyrsta stríði Araba og Ísrael 1948 tók Abdúlla 1. upp titilinn konungur Jórdaníu. Ísrael lagði Vesturbakkann undir sig í Sex daga stríðinu 1967. Jórdanía lét eftir tilkall sitt til landsvæðisins árið 1988 og varð annað Arabaríkið sem gerði friðarsamning við Ísrael árið 1994.[1] Jórdanía er stofnaðili að Arababandalaginu og Samtökum um íslamska samvinnu. Jórdaníu er þingbundin konungsstjórn en konungurinn hefur samt sem áður mikil völd.
Jórdanía er hálfþurrt land, tæplega 90.000 km2 að stærð. Þar búa um 9 milljónir og landið er 11. fjölmennasta Arabaríkið. Langflestir íbúar, eða um 95%, aðhyllast súnní íslam, en í landinu er líka innlendur kristinn minnihluti. Jórdanía hefur oft verið kölluð „stöðugleikavin“ í Mið-Austurlöndum. Arabíska vorið árið 2010 hafði tiltölulega lítil áhrif þar.[2] Allt frá 1948 hefur Jórdanía tekið við flóttafólki frá átökum í nágrannalöndum. Um 2,1 milljón Palestínumanna og 1,4 milljón sýrlenskra flóttamanna var í landinu samkvæmt manntali árið 2015.[3] Þar eru líka þúsundir kristinna Íraka á flótta undan Íslamska ríkinu.[4] Fjöldi flóttafólks frá Sýrlandi hefur valdið álagi á innviði landsins.[5]
Alþjóðabankinn skilgreinir Jórdaníu sem nývaxtarland. Efnahagslíf landsins er fjölbreytt en auðlindir fáar og iðnaður lítt þróaður. Jórdanía er auðug af fosfatnámum og er einn stærsti framleiðandi fosfats í heimi. Jórdanía er í 102. sæti Vísitölu um þróun lífsgæða og er flokkað sem efra meðaltekjuland. Landið hefur laðað að sér fjárfestingu og ferðafólk, sérstaklega heilsuferðamenn vegna þróaðrar heilbrigðisþjónustu.[6] Takmarkaðar náttúruauðlindir, mikill straumur flóttafólks og átök í heimshlutanum hafa staðið hagvexti fyrir þrifum.[7]